Pamiątkowy obiekt poświęcony Janowi Gutenbergowi, uznawanemu za wynalazcę druku, znajdujący się w Gdańsku Wrzeszczu w Jaśkowym Lesie obecnie będącym częścią Parku Jaśkowej Doliny (przy ulicy Jaśkowa Dolina).

Ma on postać stylizowanej metalowej altany zblaszanym dachem stojącej na betonowym podwyższeniu z umieszczoną wewnątrz na kamiennym cokole z napisem GUTENBERG postacią drukarza.

Pierwotnie w Gaju Gutenberga, jak nazwano to miejsce w 400 lecie gutenbergowskiego wynalazku, czyli w roku 1840, ustawiono drewnianą altankę z prasą drukarską. Pół wieku później zastąpiono ją konstrukcją żelazną a potem wewnątrz umieszczono najpierw gipsowe popiersie Gutenberga a kilka lat później ok. 1895 r. jego postać z brązu wykonaną przez Ernsta Paula. Stało się to z inicjatywy znanego gdańskiego wydawcy i drukarza A. W.Kafemanna. W latach po II wojnie światowej istniała tylko sama altanka.

W 1998 r. z okazji obchodów 500-lecia drukarstwa gdańskiego do altany powróciła postać Gutenberga, replika dawnego posągu, autorstwa Stanisława Radwańskiego, ostatecznie (po wcześniejszym zdewastowaniu) odlana z syntetycznego kamienia imitującego zaśniedziały brąz.

Altana Gutenberga znajduje się na trasie szlaku Trójmiejskiego (odcinek gdański)

.

Zwiń

Batorowy Ostaniec jest to plejstoceńska wyspa czyli utwór czwartorzędowy niezasypany utworami póżniejszym, aluwialnymi, znajdujący się na terenie Żuław Wiślanych w rejonie Grabin-Zameczku (płd-wschód) na terenie gminy Suchy Dąb.

Wznosi się na wysokość 14,6 m n.p.m., a 11 m powyżej otaczającego go terenu. Zbudowany jest z gliny morenowej z materiałem głazowym. Batorowy Ostaniec jest najwyższym naturalnym miejscem Żuław Wiślanych. Nazwę tej lokalnej kulminacji nadano w roku 2011. A powstała ona jako wynik konkursu dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych w gminie. Obecnie jest nazwą urzędową.

Batorowy Ostaniec znajduje się na trasie pieszego szlaku Motławskiego oznaczonego kolorem czerwonym (dojście 500 m) a także w pobliżu biegnącego przez Grabiny Zameczek czerwonego szlaku rowerowego Motławskiego przez Żuławy Gdańskie.

Zwiń

Niewielki ciek w województwie pomorskim na Zaborach w powiecie chojnickim. Tę samą nazwę noszą też dwa jeziora i osada. Rzeka Boryń liczy około 7 km długości i w większości płynie granicą gmin Lipnica i Konarzyny. Przepływa przez jeziora Ostrowite, Duży Boryń i Mały Boryń. Nad rzeką lub nad jeziorami kilka osad, wybudowań (Boryń, Klaklewo, Fajerk) i nieduża wieś Parszczenica. W Parszczenicy, blisko ujścia rzeki Boryń do jeziora o tej samej nazwie co wieś,niegdyś znajdował się młyn. Młyn także znajdował się w górnej części rzeki miedzy jeziorami Ostrowite i Wielki Boryń. Być może póżniejszy, dlatego dla tej osady przymłyńskiej z leśniczówką używano nazwy Nowa Parszczenica. Młyn Parszczenica należący w XVII wieku do starostwa tucholskiego posiadał dwa koła. W dawnym młynie między jeziorami póżniej mieściło się leśnictwo Śluza, teraz przeniesione w inne miejsce. Pięcioipółkilometrowy odcinek rzeki Boryń stanowi szlak kajakowy będący odgałęzieniem szlaku rzeki Zbrzycy.

Rzekę Boryń przekracza w Parszczenicy szlak Rzeki Zbrzycy.

Zwiń

Krótki ciek w powiecie puckim (gmina Puck) odwadniający wschodnią część Kępy Puckiej i uchodzący do Zatoki Puckiej na północ od Rzucewa. Jego ujście znajduje się między 111 a 112 km wybrzeża. Potok ma swe żródła na łąkach położonych na południe od Darżlubia. Póżniej w obszarze jego zlewni znajdują się Brudzewo, Celbowo, Żelistrzewo i co oczywiste Błądzikowo, od którego pochodzi obecna nazwa potoku. W końcowym fragmencie ciek płynie dość mocno wciętą w krawędż Kępy Puckiej Doliną Potoku Błądzikowskiego, która dzieli ją na odcinki osłoniński i pucki z partiami klifowymi. Długość Potoku Błądzikowskiego wynosi około 10 km.Powierzchnia jego zlewni -około 23,0 km2.

Potok Błądzikowski obecnie urzędowo jest określany jako kanał Żelistrzewo, być może z uwagi na fakt, iż jego naturalny wijący się bieg na końcowym odcinku został zastąpiony uregulowanym korytem o charakterze kanału. Nazwa niegdyś używana, niewykluczone że pierwotna, to Błądzik, także Błądzikowa, która posłużyła do nazwania wsi położonej najbliżej ujścia. Potok bywał również nazywany Rzeczką względnie Błądzikowskim Strumieniem. Określa się go też zupełnie inaczej – jako: Dopływ spod Brudzewa.

Pierwsza, podstawowa nazwa nawiązuje do krętego biegu naturalnego strumienia. Wspaniale taką nazwę ( w odniesieniu do gdyńskiej Kaczej ) uzasadnił Żeromski: Kaczy Strumień po kamieniach z lasów spada, ażeby potem cichym błądzikiem zataczać się między wierzbami i niepostrzeżenie w żółtych piaskach przelewać swe leśne wody.

Potok Błądzikowski zalicza się do rzek nizinnych, jednakże jego spadek jest dość znaczny i wynosi średnio 14‰. Odcinek górny oraz środkowy ma szerokość ok. 1 m i głębokość 0,1 - 0,3 m a szerokość odcinka ujściowego sięga 2,5 m.

Na ciek ten można trafić wędrując turystycznym szlakiem pieszym Krawędzią Kępy Puckiej w końcowym fragmencie odcinka Skrajem Małego Morza.

Zwiń

Nazwa używana obecnie na określenie przesmyku między północnym a południowym zbiornikiem Jezior Raduńskich.

Jednakże jeszcze do niedawna była to nazwa miejsca, odcinka szosy z Kartuz do Bytowa w rejonie miejscowości Przewóz, w którym głębokim wąwozem wykopu droga ta schodziła nad Jeziora Raduńskie i z którego otwierał się dość raptownie (niczym poprzez otwarcie wrót) szeroki widok na jeziorną rynnę. Wydaje się, że miejsce to powstało podczas budowy tej drogi, mającej zastąpić istniejącą dotąd przeprawę koło wsi Przewóz (stąd jej nazwa). W związku z tym droga dalej pobiegła usypaną na rynnowym progu groblą, która przedzieliła Jezioro Raduńskie. Z czasem prawdopodobnie wobec zaniku widoku, który został przesłonięty przez rosnący po obu stronach drogi las, nazwa ta przeniosła się na przesmyk międzyjeziorny czyli dawną groblę drogi. Przez obecną Bramę Kaszubską czyli przesmykiem między Jeziorem Raduńskim Dolnym a Górnym prowadzi pieszy szlak Wzgórz Szymbarskich.

Zwiń

Połać miasta Gdyni o właściwie zapomnianej już nazwie znajdująca się w Małym Kacku w rejonie ulicy Spokojnej (jej początkowego odcinka) i pagórków: jednego o wysokości 117,2 m, który można by nazwać Bukowińską Górką i innego zwanego Kackim Garbem, a położonego na wschód od cmentarza. Nazwa Bukowino niewątpliwe pochodzi od lasku bukowego, inaczej buczyny, który może niegdyś znajdował się w okolicy; porastał na przykład tę wspomnianą Bukowińską Górkę, zadrzewioną zresztą i dzisiaj.

O Bukowinie wspomina się już w roku 1534 jako niewielkiej miejscowości leżącej w parafii kackiej (póżniej Wielki Kack) w dobrach biskupa włocławskiego i przynoszącej dochody wielkości 6 groszy i 2 solidów (szelągów). Można przypuszczać, że była to owczarnia, bo taką wymienia się póżniej, ale także z zabudowaniami mieszkalnymi. W 1756 roku Bukowino należące wówczas do parafii chwaszczyńskiej (w tym okresie kościół kacki stał się jej filią) zamieszkują m. in. Bielscy. Kolejny zapis (w postaci Bukowyn) pojawia się w 1789 roku. Znajdowała się tu owczarnia, będąca wtedy już własnością szlachecką. Jak się wydaje była to część dóbr małokackich, bowiem w 1831 roku cały majątek małokacki składał się między innymi z 3 pustkowi, do których należało też Bukowino (Bukwin). Pod względem administracyjnym Bukowino podlegało wtedy Urzędowi Ziemskiemu w Oliwie a potem po 1818 r znalazło się na terenie powiatu wejherowskiego jako część jednego z obszarów dworskich (Mały Kack).

Od 1847 roku właścicielem dóbr małokackich był Wilhelm von Brauchitsch, landrat gdańskiego powiatu. Można przypuszczać, że także Bukowino było w jego rękach, bowiem od 1865 r. folwark Bukowino od nazwiska właścicieli przyjął nazwę Brauchitschhof. Oprócz oczywistych zabudowań gospodarczych obejmował on wtedy (1871) jeden dom mieszkalny, zamieszkiwany przez 3 rodziny, łącznie 16 osób. Liczba mieszkańców póżniej zmniejszyła się; w roku 1885 było to 13 osób, w 1895 - 9, a 1905 - 7. W czasach polskich Bukowino dalej znajdowało się w powiecie wejherowskim, jako część obszaru dworskiego Mały Kack. Zamieszkiwało je podobnie jak już wcześniej około 15 osób w jednym budynku. W roku 1934 obszar dworski Mały Kack a z nim Bukowino zostaje włączone do Orłowa Morskiego, by rok póżniej, stać się częścią Gdyni jak cała ta gmina (Orłowo Morskie).

Mniej więcej w tym czasie na tutejszym terenie urządzono szybowisko, które funkcjonowało w latach 1936 - 39. Działo się to w ramach akcji propagowania szybownictwa - przedszkola dla kadr lotniczych, szczególnie na terenie powstającego młodego miasta. Po wojnie w latach 1946 - 49 także między innymi na okolicznym szybowisku prowadzono zajęcia w ramach Szkoły Szybowcowej. Po rozwiązaniu ZHP zlikwidowano gdyńskie szybowiska a wśród nich i to, a istniejące budynki wykorzystano na świniarnię. Póżniej nazwa Bukowino praktycznie już nie funkcjonowała zapewne dlatego, że miejsce to chyba przestało być zamieszkane. Co prawda spis miejscowości w Polsce w 1966 r. wykazuje Bukowino jako osadę na terenie Gdyni, ale na mapie z tego okresu (1965) w tym miejscu występuje jedynie chlewnia. Potocznie wśród sąsiednich mieszkańców nazywana była ona świniarnią i funkcjonalnie łączono ją z dworem w Małym Kacku. Nawet istniała bezpośrednia droga, która te obiekty łączyła. Ale chlewnia, przynajmniej w okresie wcześniejszym, działała raczej na potrzeby portu w ramach Zaopatrzenia Robotniczego. Obecnie teren Bukowina zajęty jest przez współczesną zabudowę mieszkaniową i usługową. Od 1981 roku znajduje się tutaj cmentarz komunalny zajmujący powierzchnię 6 ha.

Dawne tutejsze szybowisko, znane bardziej jako bernadowskie, ma być teraz upamiętnione głazem z tablicą umieszczonym na skraju Bukowina (200 m na płd.-zachód od ulicy Spokojnej). Przez Bukowino przechodzi żółty szlak pieszy Kępy Redłowskiej

Zwiń

Niegdyś wybudowanie Pucka a właściwie pucki folwark a obecnie niewielka miejscowość traktowana jako osada tuż u jego południowych granic ale w gminie Puck. Nazwa Celbówko oficjalnie obowiązuje od 1.01.2005 r. choć powszechnie używana była dużo wcześniej, bo już w latach 70-tych ubiegłego wieku. Stanowi zdrobnienie od nazwy pobliskiej wsi - Celbowo, z którą to miejscowością zawsze była powiązana, a obecnie stanowi jedno sołectwo. Nazwa ta zastąpiła Pucką Syberię, która była stosowana wcześniej, po wojnie i pod koniec okresu międzywojennego. Nawiązuje ona do położenia miejscowości, nieco na odludziu i to w dość nieprzyjaznym, otwartym i narażonym na wichry miejscu. Początkowo był to tylko folwark Syberia, później uzupełnione określeniem: Pucka, z pewnością dlatego, że leżał on w granicach miasta Pucka.

Zabudowania w miejscu Celbówka pojawiły się w połowie XIX wieku lub nieco wcześniej. Była to stodoła należąca najprawdopodobniej do Niemca Matthiesa Amorta najzamożniejszego obywatela Pucka, kupca drzewnego, który posiadał 5 domów oraz słodownię. Grunty z pewnością też były jego własnością. Później musiały one przejść w ręce rodziny Rodenackerów, potomków gdańskich browarników, od 1823 r. właścicieli Celbowa, bowiem folwark odnotowany pod koniec XIX wieku już należał do nich i nazywał się Heinrichshof. Nazwa ta, stosowana jeszcze w początkach międzywojennej Polski, pochodziła od imienia Henryk, jakie nosiło dwóch przedstawicieli rodu Rodenacker. Obowiązywała ona także w czasie II wojny światowej.

Folwark był niespecjalnie wielki, bowiem powierzchnia jego gruntów nie przekraczała 150 hektarów. Założenie folwarczne obejmowało dwór wybudowany w roku 1885 i zabudowania gospodarcze, na które składały się m.in. stodoła, obora, stajnia, domek ogrodnika. W 1874 r. w Celbówku ( Heinrichshof) zamieszkiwało 35 osób.

Oba folwarki Celbowo i Celbówko były ze sobą powiązane gospodarczo. Celbówko określano nawet jako majątek pomocniczy. Stosowano tu nowoczesne rozwiązanie w postaci konnej wąskotorowej kolejka folwarcznej, która łączyła Celbowo i Celbówko ze stacją kolejową w Pucku, co ułatwiało transport uprawianych w folwarkach płodów rolnych. W 1937 roku w majątku Celbówko zamieszkała Elisabeth córka właściciela Celbowa Fritza Rodenackera, ze świeżo poślubionym mężem Heinrichem Paetzoldem. Dwór Celbówko był jej wianem.

Po II wojnie światowej folwark Celbówko z pewnością został upaństwowiony, stał się PGR-em i prawdopodobnie tak jak Celbowo wszedł w skład zespołu gospodarstw wraz z Rzucewem, Osłoninem i Sławutowem. Od 1947 r. przez długie lata działała tu stacja hodowli roślin, w latach 1972-1994 w ramach Gdańskiego Przedsiębiorstwo Hodowli Roślin i Nasiennictwa w Gdańsku, do momentu likwidacji w końcu XX wieku. W 1987 r. część budynków pofolwarcznych wydzierżawiono a ostatecznie obiekty przeszły w ręce prywatne i to kilku właścicieli. Jednym z nich była firma Eko-Celkon zajmująca się m.in. oczyszczalniami ścieków, która jednakże upadła. Zachowany do dziś, ale w nienajlepszym stanie, dwór obecnie zamieszkały jest przez kilka rodzin.

Na koniec 2004 roku liczba mieszkańców Celbówka wynosiła 70 osób i przez długie lata w zasadzie się nie zmieniała; ostatnio wzrosła do 75.

Przez Celbówko prowadzi czarny szlak pieszy Grot Mechowskich

Zwiń

Sporej wielkości (760 mieszkańców) i jedna z najstarszych w okolicy wieś sołecka, obecnie w gminie Puck w powiecie puckim. Położona na Kępie Puckiej na wschodnim skraju Puszczy Darzlubskiej, stąd niekiedy nazywana wrotami puszczy. Od czasu powstania parafii w Mechowie należy do tej parafii. Nazwa niemiecka wsi: Darslub względnie Darschlub.

Zaraz po wojnie oficjalnie i potem równolegle używana jest forma Darżlubie, jeszcze przed wojną też Darzlub i Darżlub. Nazwa pochodzi od zaginionego imienia Darżolub.

Wieś jest wydłużoną owalnicą o jądrze ze stawkiem, przez które przechodzi droga do Pucka.

Pierwsze zachowane zapisy pochodzą z 1296 i 1300 r. Wieś początkowo należy do rycerza Radzisława, potem jest własnością Krzyżaków, w 1333 r. dostaje się cystersom oliwskim w zamian za Swornegacie. Po sekularyzacji w 1772 wieś jest własnością skarbu pruskiego a niespełna wiek póżniej uwłaszczona. Jest tu wówczas 27 gburów i 33 ogrodników.

Od 1827 roku do 1973 roku Darzlubie jest siedzibą nadleśnictwa, najpierw królewskiego potem państwowego. Pamiątką po tym jest nazwa, Ferszteryja, części wsi, gdzie się wówczas znajdowały jego zabudowania. Lasy dawnego Nadleśnictwa Darzlubie stanowią obecnie obręb w Nadleśnictwie Wejherowo.

Na przestrzeni wieków wielkość wsi zmieniała się, choć nie za wiele. Pod koniec XIX wieku liczba ludności wynosiła niespełna 600, a w 1920 r. - 800 r, z w miarę niezmienną liczbą zagród - ok. 100. Ostatnio dochodzą nowe domy w zachodniej części wsi na Pustkach. Z wielu starych budynków, jeszcze nie tak dawno w sporej liczbie, do dziś zachowało się niewiele; ciekawsze są dwie stodoły. Warta uwagi jest ceglana kapliczka z połowy XIX w. z rzeżbą św. Rozalii.

We wsi znajduje się ładna i duża szkoła, mieszcząca także gimnazjum. Ponadto są tutaj dwa sklepy, remiza strażacka, leśniczówka - teraz poza wsią.

W 1880 roku przypadkowo odkryto tu grób skrzynkowy z okresu halsztackiego, kryjący pięć popielnic. Jedna z nich, która zachowała się, jest bardzo ciekawa, bo ozdobiona rysunkiem przedstawiającym czterokołowy wóz konny i jeżdżca. Przez wieś prowadzi czarny szlak turystyki pieszej Grot Mechowskich z Pucka do Krokowej.

Zwiń

Wzniesienie o wysokości 205,7 m n.p.m. w południowo-zachodniej części Gdyni, na terenie Kolonii (także Kolonii Chwaszczyńskiej występującej również jako Kolonia Chwaszczyno) w dzielnicy Dąbrowa; najwyższa naturalna wyniosłość w mieście i w całym Trójmieście. Na terenie Gdyni znajduje się od 1973 roku włączone doń jako część Kolonii; wcześniej w powiecie wejherowskim.

Jest to morenowy pagór będący najwyższą kulminacją Wzgórz Chwaszczyńskich ciągnących się w bezpośrednim sąsiedztwie strefy krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej, a wchodzących w skład Pagórów i Wzniesień Łebnowsko-Kielnowskich. Nazwa niemiecka Dohnasberg.

Nazwa wzniesienia wzięła się od rodziny Dohnów, znanej na Pomorzu i w Prusach Wschodnich już od XV wieku a pochodzącej z Górnej Saksonii. Jej przedstawiciele pojawiają się przy różnych okazjach, zwłaszcza w czasie wojen. Przypuszcza się, iż nazwie dały asumpt jakieś tego typu okoliczności zaistniałe w tym miejscu lub okolicy i mające związek z którymś z Dohnów. W wyniku sekularyzacji dóbr biskupstwa włocławskiego (klucz kacki) teren ten będący częścią leśnictwa Bernadowo (bowiem w drugiej połowie XVIII wieku go zalesiono) został skonfiskowany. Wiadomo, iż pod koniec XVIII wieku w otoczeniu góry Donas (wówczas Dohnasberg) istniała nieduża niesamodzielna miejscowość o tej samej nazwie. W roku 1801 na obszarze 60 włók została tu założona przez sprowadzonych Wirtemberczyków kolonia, która z czasem tę nazwę przejęła, najpierw jako Kolonia Dohnasberg póżniej jako samo Dohnasberg; po odzyskaniu niepodległości - Kolonia.

Na północnym stoku góry niegdyś znajdował się niewielki cmentarzyk, najprawdopodobniej ewangelicki, na którym jeszcze w czasie wojny chowano mieszkańców Kolonii. Jego ślady można odnależć do dzisiaj.

Walor wysokości góry Donas był wykorzystywany wielokrotnie. W okresie międzywojennym stanowiła ona punkt triangulacyjny i stał tu trianguł. Góra już wtedy była odwiedzana w celach turystycznych z racji widoków na morze i Pojezierze Kaszubskie.

W czasie II wojny światowej w rejonie góry Donas toczyły się walki zarówno w czasie obrony Gdyni we wrześniu 1939 r. i podczas jej wyzwalania w marcu 1945 r. 7 września 1939 podczas potyczki zginął tutaj podporucznik rezerwy Aleksander Brzoskowski z 2 MPS, który ma teraz swój grób na cmentarzu witomińskim. Krwawe boje toczyły się podczas wyzwalania Gdańska i Gdyni przez wojska radzieckie. Wzniesienie górując nad okolicą pełniło kluczową rolę w systemie obrony niemieckiej. Umocnione kilkoma liniami transzei, których ślady można odnależć do dzisiaj, broniło się kilka dni uniemożliwiając dostanie się od tej strony do miasta.

Do końca lat 80-tych na wierzchołku góry stała wieża triangulacyjna. Natomiast od 2004 roku znajduje się tu wieża telekomunikacyjna telefonii komórkowej (PTK Centertel). Wieża posiada taras widokowy położony 26,5 m nad poziomem terenu udostępniony w sezonie turystycznym.

Przez górę prowadzi żółty szlak turystyki pieszej Trójmiejski. Dochodzi tu także wyznakowane dojście z gdyńskiej Dąbrowy.

Zwiń

Droga Nadleśniczych to leśny trakt w Lasach Oliwskich na pograniczu Sopotu i Gdańska, prowadzący wierzchowiną między dolinami Potoku Rynarzewskiego a Świemirowską. Nazwa Droga Nadleśniczych jest kalką, dosłownym tłumaczeniem wcześniejszej nazwy niemieckiej Oberforstmeisterweg Droga ta musiała istnieć od dawna, a na mapach jej niemiecka nazwa została odnotowana w II połowie XIX wieku. Nazwa wskazuje na charakter użytkowy drogi, mającej znaczenie w administrowaniu lasami, gdyż prawdopodobnie łączyła najkrótszą trasą poszczególne jednostki leśne z nadleśnictwem oliwskim. Wykorzystując ten trakt stosunkowo łatwo było dostać się z Oliwy do Gręzlewa i Gołębiewa.

Droga Nadleśniczych na mapie z 1882 r

Obecnie droga odgrywa duża rolę turystyczną, gdyż wykorzystują ją na różnych odcinkach trzy znakowane szlaki turystyki pieszej: niebieski Kartuski , zielony Skarszewski i czarny Wzgórz Szymbarskich oraz jeden spacerowy (sopocki Zajęcy), a także szlak TPK. Do zorganizowanego wędrowania droga służyła dużo wcześniej, bowiem już na początku XX wieku prowadziły tędy znakowane trasy.W pobliżu Drogi Nadleśniczych znajduje się najwyższa w Sopocie Dostojna Góra (133 m n.p.m.).

Zwiń

Niewielka rzeczka (struga) w powiecie tczewskim długości 18,2 km na terenie gmin Subkowy (8,8 km), Pelplin i Tczew. Stanowi lewy dopływ końcowego odcinka Wisły (ujście w km 906,2 jej biegu). Urzędowo częściej określana jako Struga Subkowska.

Dawne zapisy Drebeck, niemiecka nazwa Drehbock ale też Trebock. Najstarsza wzmianka z 1275 roku w postaci Dribok. Lokalnie nazywana Kręcicą lub Krętnicą, choć wydaje się, że tę nazwę należy odnieść do jego lewego, obecnie bezimiennego, dopływu dołączającego w rejonie Narków (dawny zapis Sdretnica).

Drybok wypływa z łąk znajdujących się na północny-zachód od Rudna położonych na wysokości 55 m npm. W górnym biegu odwadnia wąską erozyjną formę dolinną, w środkowym i dolnym płynie wąskim i podmokłym dnem rynny. Przepływa m.in. przez Subkowy, Knybawę i uchodzi do Wisły na południe od Tczewa. W zlewni rzeczki są głównie tereny rolnicze. Końcowy kilometr strugi wyznacza granicę miasta Tczewa.

Średni spadek 2,7 ‰. Przeciętna szerokość 1,5 m.

W średniowieczu i w czasach póżniejszych w Subkowach był młyn biskupi. Z pewnością był to młyn wodny na Dryboku. Być może na rzece był jeszcze inny młyn z osadą, bowiem w XIV wieku młyn klasztorny Drybok, póżniej zaginiony, został przez opatów pelplińskich wymieniony z Krzyżakami na wieś Czatkowy.

W Subkowach nad potokiem urządzono w 2004 roku terenową ścieżkę dydaktyczną „Nad Drybokiem” eksponującą walory tej miejscowości, głównie przyrodnicze i ekologiczne.

Drybok ma na swej trasie szlak Dolnej Wisły w swym odcinku tczewsko-subkowskim. Napotyka strugę u jej ujścia do Wisły i dwukrotnie w Subkowach.

Zwiń

Kulminacja strefy krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej o wysokości 122,2 m n. p. m. dominująca w pobliskiej okolicy, znajdująca się w Lasach Oliwskich na granicy lasów państwowych i komunalnych w rejonie dworu III na Polankach. Niemiecka nazwa Dreiherrenspitze.

Nazwa "wzniesienia" musiała pojawić się co najmniej w końcu XIX wieku, bo na początku wieku XX występowała już w wielu przewodnikach i na mapach turystycznych. Być może nawiązywano nią do znanego szczytu w Alpach na granicy Austrii i Włoch albo rzeczywiście w tym miejscu także spotykały się włości trzech "panów". Nie jest to wykluczone, bowiem z jednej strony były to lasy królewskie a z drugiej tereny poszczególnych dworów na Polankach (III i IV). Po II wojnie światowej turyści bardzo długo stosowali nazwę: Wierzchołek -, Szczyt - i przede wszystkim Wzgórze Trzech Panów, zanim weszła do powszechniejszego użytku urzędowa nazwa Głowica.

Nazwę Głowica w miejsce Dreiherrenspitze zaproponowaną po wojnie przez miasto wprowadzono oficjalnie w 1949 r. Rozporządzeniem Ministra Administracji Publicznej o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości. Niewykluczone że nowa nazwa stanowiła pewne nawiązanie do potocznego określenia, jakie wcześniej stosowano wobec Wzgórza Trzech Panów czyli Głowy Bismarcka. Głowica od dawna była celem lub punktem oliwskich spacerów i wycieczek. Z sąsiedniego miejsca położonego około 300 m na wschód, na które jednak rozciągano nazwę tego wzniesienia, był niegdyś widok na Oliwę i morze.

Na początku zeszłego wieku i w okresie międzywojennym przez "wzgórze" wiódł szlak z okolic Dworu III na Polankach do Doliny Radości.

Obecnie przez Głowicę prowadzi zielony szlak pieszy Skarszewskii.

Zwiń

Osada leśna, choć położona w Lasach Sopockich między gdańską Osową a Sopotem, obecnie będąca częścią Gdyni, a dokładniej wchodząca w skład jej dzielnicy administracyjnej Wielki Kack. Gołębiewo leżące niegdyś na skrzyżowaniu dróg z Osowej i Wysokiej do Sopotu oraz z Oliwy (Droga Nadleśniczych) do Wielkiego Kacka wydaje się, że praktycznie od zawsze stanowiło wyłącznie zabudowania leśnictwa o tej nazwie. Leśnictwa obecnie wchodzącego w skład Nadleśnictwa Gdańsk (z siedzibą w Gdyni), którego historia jednakże może sięgać czasów średniowiecznych. Od XIII lub nawet od XII wieku właścicielem okolicznych lasów byli oliwscy cystersi, w których rękach pozostawały one do roku 1772 roku i sekularyzacji zakonu przez władze pruskie. Póżniej, kiedy lasy pocysterskie wchodziły w skład pruskich Królewskich Lasów Sobowidzkich (Königliche Sobbowitzche Forst), Gołębiewo było leśnictwem należącym do rewiru w Oliwie. Stanowiły je jedne zabudowania z 6 mieszkańcami. Wówczas jego nazwę zapisywano jako Golombia względnie Golumbia lub też Golembie. Pierwotna nazwa, która mogła brzmieć Gołąb lub Gołębia, bez wątpienia pochodzi od nazwy ptaka lub kogoś, kto takie ptasie miano posiadał. W tym drugim przypadku zabudowania mogły być jego własnością lub z racji zamieszkania były od niego nazwane względnie z nim kojarzone.

Niemiecka nazwa: do 1865 roku – Golumbia, póżniejsza Taubenwasser. Po 1919 roku Gołębiewo znalazło się w granicach Polski i wówczas tutejsze leśnictwo (Gołębia, póżniej Gołąbiewo) wchodziło w skład Nadleśnictwa Państwowego Wysoka. Po II wojnie światowej Gołębiewo (początkowo nadal zapisywane jako Gołębia i Gołąbiewo) znajdowało się w powiecie wejherowskim najpierw w gromadzie Osowa a potem w gminie Chwaszczyno (jako część Osowej). Z dniem 1.01.1973 r. włączono je do miasta Gdyni. W XVIII wieku od Gołębiewa do Sopotu poprowadzono drogę, którą nazwano Drogą Gołębiewską (Taubenwasserweg). Na obszarze miasta jest to dziś ulica 23 Marca. Podobnie została nazwana dolina, którą schodzi ta droga (póżniej ulica) do Sopotu (Dolina Gołębiewska).

W pobliżu Gołębiewa znajduje się kilka pomnikowych drzew i skupisk zieleni. Spośród nich najbardziej jest znany dąb, którego nazwa Dewajtis Gołębiewa nawiązuje do położenia. Dąb teraz niestety jest oddzielony od leśnictwa Obwodnicą Trójmiasta. Najbliżej leśniczówki, bo praktycznie na jej tyłach, rośnie żywotnik olbrzymi. Inną ciekawostką znajdującą się blisko Gołębiewa jest Głaz Bąbelków, gdańskiego Klubu Turystów Pieszych, ustawiony w 2009 roku z okazji 50-lecia klubu.

Leśniczówka, położona wśród lasów ale stosunkowo blisko dużych skupisk ludzkich, była atrakcyjnym celem wędrówek już od dawna. W początkach XX wieku prowadziły tędy trasy turystyczne: czerwona z Sopotu do Osowej i okrężna z Oliwy też do Sopotu. Obecnie przez Gołębiewo przechodzi szlak turystyki pieszej Trójmiejski

.

Zwiń

Lokalna kulminacja (99,4 m n.p.m.) w strefie krawędziowej wysoczyzny Gdańska na terenie Oliwy w Lasach Oliwskich położona na północ od Pachołka i będąca jakby jego naturalnym przedłużeniem, drugim nieco niższym "wierzchołkiem".

Cały okoliczny obszar w latach 1186 - 1772 był własnością klasztoru oliwskiego, obecnie jest to teren lasów miejskich.

Góra Kościuszki była wcześniej nazywana Luisenberg względnie Luisenhőhe (Góra Luizy) z racji ustawionego tu pomnika na cześć Luizy, małżonki Fryderyka Wilhelma III, króla Prus. Analogicznie okoliczny las określano Gajem Luisy (Luisenhain).

Luiza wraz z mężem odwiedziła Oliwę 31 maja 1798 r. i była też na Pachołku, gdzie podziwiała widoki ze świeżo ukończonej altany. Opat Karol von Hohenzollern upamiętnił ten fakt ustawiając na sąsiedniej kulminacji drewniany obelisk z cytatem z Goethego. Niecałe 100 lat póżniej, w 1889 roku, z inicjatywy Stowarzyszenia Weteranów Wojennych w Sopocie na część królowej Luizy postawiono tu kamienny pomnik. Był to obelisk wykonany z granitowych bloków pochodzących z Meklemburgii zwieńczony pruskim orłem i opatrzony stosowną inskrypcją wraz z krótkim fragmentem poematu Johanna Wolfganga Goethego o treści:

Die Stätte, die ein gut Mensch betrat,
Ist eingeweiht; nach hundert Jahren klingt
Sein Wort und seine That dem Enkel wieder.

Bezpośrednio po II wojnie światowej orła i tablicę z obelisku usunięto a od roku 1946 za sprawą uczniów V LO w Oliwie Góra Luizy stała się Górą Kościuszki.

W 1975 roku pozostawiony na Górze Kościuszki kamienny obelisk wykorzystano dla uczczenia zwycięskiej bitwę morskiej pod Oliwą w 1627 roku. Powstał pomnik z popiersiem króla Zygmunta III Wazy, tablicą z tekstem upamiętniającym o treści "Zygmunt III Waza - twórca polskiej floty wojennej, która odniosła wielkie zwycięstwo nad flotą wojenną Szwecji w bitwie pod Oliwą 28-XI-1627 i kartuszem z herbem Polski z czasów Wazów.

Elementy te w póżniejszych latach całkowicie zniszczone teraz są sukcesywnie odtwarzane. W roku 2014 obelisk pomnika poddano renowacji i ponownie zawieszono tablice.

Z Góry Kościuszki spod pomnika roztacza się widok w kierunku wschodnim na Oliwę, Przymorze i Zatokę Gdańską.

Obok Góry Kościuszki przebiegają dwa znakowane szlaki turystyki pieszej: niebieski Kartuski i zielony Skarszewski.

Zwiń

Niezbyt wyróżniająca się kulminacja strefy krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej o wysokości 160,3 m n. p. m. (wcześniej 159,9 m) położona w lasach leśnictwa Matemblewo między doliną Potoku Oliwskiego a doliną Strzyży, blisko osiedla Cztery Kąty w Gdańsku Złotej Karczmie. Jest najwyższym naturalnym punktem na terenie południowej części Gdańska. Punkt geodezyjny, w którym niegdyś znajdowała się duża wieża triangulacyjna. Istniała ona jeszcze w latach 80-tych zeszłego stulecia. Nazwa kulminacji jest powojenna, utworzona od pobliskiej miejscowości Matemblewo, znajdującej się w odległości około 1,5 km na południowy wschód. Wcześniej "góra" była bezimienna.

W latach 60. i 70. zeszłego wieku nazwa ta była już bardzo popularna wśród turystów. Miejsce to niekiedy potocznie było też nazywane przez nich Matemblewską ale Górką.

W sąsiedztwie Góry Matemblewskiej przechodzi żółty szlak pieszy Trójmiejski.

Zwiń

Lokalna kulminacja (o wysokości ok. 130 m n. p. m.) grzbietu wysoczyznowego znajdującego się w Lasach Oliwskich między Doliną Schwabego a Doliną Czystej Wody. Nazwa pochodzi od pobliskiej Doliny Schwabego i dworu, który obecnie po odbudowie i rozbudowie jest zespołem hotelowym Dwór Oliwski, a w ogóle od nazwiska właściciela w I połowie XVII wieku gdańszczanina Jacoba Schwabe

Niemiecka nazwa Schwaben Berg.

Teren ten był od dawna miejscem licznie odwiedzanym przez turystów, choćby przez gości restauracji znajdującej się później w dworze Schwabego. Świadczy o tym choćby nazwa drogi, która prowadziła grzbietem lub nieco poniżej niego : Ellakamm Weg czyli droga grzbietowa Eli (wzniesienia Ela).

Z Góry Schwabego roztacza się teraz widok, który w ramach Spojrzenia na Gdańsk wybrany został jako ósmy Wtedy też nazwano go widokiem Andrzeja. Grzbietem Góry Schwabego przez ów punkt widokowy prowadzi krótki szlak łącznikowy koloru żółtego Ósmego Widoku wiążący ze sobą przebiegające w pobliżu szlaki: czarny Wzgórz Szymbarskich i niebieski Kartuski.

Widok Doliny Schwabego i Góry Schwabego na XIX wiecznej rycinie - litografii autorstwa Adolfa Eugena Troschela.

Współczesny widok Góry Schwabego z Pachołka.

Zwiń

Góra Studencka to najwyższe wzniesienie (180 m npm) znajdujące się w granicach administracyjnych miasta Gdańska. Stanowi ona położoną najbardziej na wschód kulminację Wzgórz Chwaszczyńskich, ciągu moren czołowych rozciągających się w bezpośrednim sąsiedztwie strefy krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej, a wchodzących w skład Pagórów i Wzniesień Łebnowsko-Kielnowskich. Bywa niekiedy nazywana Górą Osowską.

Z góry rozciąga się atrakcyjny widok w kierunku południowym i południowo-zachodnim na Osowę oraz jeziora: Wysockie i Osowskie , teraz mocno ograniczony od strony zachodniej poprzez wybudowanie w roku 2011 na punkcie kulminacyjnym góry obiektu o nieciekawej architekturze z przeznaczeniem na stację uzdatniania wody wraz ze zbiornikiem "Osowa".

Nazwa "góry" została zaproponowana przez Akademicki Klub Kadry GDAKK - PTTK i nawiązuje do środowiska, w którym działa klub.

Na Górę Studencką prowadzi krótka bocznica od szlaku Żródła Marii.

Zwiń

Lokalna kulminacja strefy krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej o wysokości ok. 55,5 m n. p. m. i zagospodarowany punkt widokowy położone w Gdańsku w dzielnicy Wrzeszcz Górny.Znajdują się one na wysoczyznowym "grzbiecie" położonym między Doliną Królewską z biegnącą jej dnem ulicą Sobieskiego a sąsiednim rozcięciem krawędzi z ulicą Smoluchowskiego wypełnionym stadionem miejskim i zespołem Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

Niemiecka nazwa Galgenberg.

Zwana także Górą Hyclową względnie Hyclowską i Wisielcem. Nazwy te uzasadnia fakt, że w latach 1529 - 1804 znajdowała się tu miejska szubienica. Prawdopodobnie była to czworokątna murowana budowla zwieńczona otwartym belkowaniem opartym na czterech filarach. Później także było tu miejsce straceń, czynionych choćby poprzez ścięcie toporem katowskim. Ostatni taki wyrok śmierci miał miejsce w 1838 roku wykonany na pielęgniarce z miejskiego szpitala, która zamordowała własne dziecko. Nazwę Galgenberg z oznaczeniem szubienicy można odnaleźć na mapie z 1734 roku.

Szubienica pokazana jest także na wielu wcześniejszych i późniejszych mapach tej okolicy.Pod koniec XIX i w pierwszej połowie XX wieku nazwę Galgenberg używano także jako określenie kolonii, która wraz z Zigagenkenberger Feld stanowiła połać miasta Gdańska należącą do Suchanina z 28 domami i 675 mieszkańcami (1898). Po wojnie miejscu temu nie nadano urzędowej nazwy, ale obecnie widnieje ona w rejestrze. Ostatnio dla tego miejsca lansowana jest nazwa Góra Wodociągowa, wynikająca z tego, że na zachodnim zboczu znajduje się dawny podziemny zbiornik wody Stary Sobieski. Został on wybudowany w 1911 r. i miał pojemność 5000 m3. Obecnie pełni funkcję turystyczną będąc obiektem do zwiedzania na Gdańskim Szlaku Wodociągowym. Na wschodnim zboczu "góra" rozciąga się natomiast Park Nostalgiczny. Został on utworzony w miejscu dawnego cmentarza urnowego związanego z istniejącymi przed wojną krematorium i kaplicą pogrobową (obecnie cerkiew prawosławna). Widok z Góry Szubienicznej jest XIII-tym widokiem z cyklu Spojrzenia na Gdańsk pod nazwą Antoni. Do Szubienicznej Góry można łatwo dojść od pieszego szlaku Trójmiejskiego koloru żółtego (drogowskaz).

Zwiń

Rozległa, zalesiona wydma z kulminacją o wysokości 22,2 m położona we wschodniej części Gdańska w rejonie oddzielenia się od Martwej Wisły - Wisły Śmiałej w Górkach Zachodnich. Najwyższa na odcinku Mierzei Wiślanej znajdującym się pomiędzy Westerplatte a Wisłą Śmiałą.

Niemiecka nazwa Quell Berg, której polska nazwa jest kalką. Niewykluczone, iż kiedyś nazywano ją po prostu Górka i dlatego istniejąca tu pierwotnie osada, dająca początek obecnym Górkom Wschodnim i Zachodnim, nazywała się także Górka.

Z górą, jej obecną nazwą i charakterystycznym sąsiedztwem (Wisła Śmiała rozdzielająca dwie miejscowości) związana jest legenda. Opowiada ona o pięknej córce rybaka, jej mężu królewiczu - synu króla mórz i zakochanym w niej młodym rybaku. Kiedy rybakówna zobaczyła na swoim zamku znajdującym się tutaj (na Żródlanej Górze) młodego rybaka zrozumiała, że prawdziwą miłością może ją obdarzyć tylko on. Padła w jego ramiona i wtedy rozgniewany król mórz spowodował, że zamek zapadł się a z tego miejsca wytrysnęło żródło. Płynący z niego potok rozdzielił wieś na dwie części, tę z której wywodziła się córka rybaka i tę zamieszkałą przez młodego rybaka.

Po roku 1840, gdy w wyniku przerwania wału wydmowego Wisła znalazła sobie w pobliżu nowe ujście (Przełom Wisły - Wisła Śmiała), miejsce to nabrało znaczenia strategicznego z uwagi na panowanie nad nowym układem dróg wodnych. W związku z tym teren ten był brany pod uwagę przy budowaniu systemu obronnego Gdańska i tutejszego odcinka wybrzeża. W sferze projektów pozostało samodzielne dzieło obronne w postaci dwukondygnacyjnego założenia z czterema wieżami artyleryjskimi (Werk nr 5) i budowli towarzyszących. Za to około 1915 roku powstał element stworzonej na tym odcinku wybrzeża Baterii Wydmowej. Był to schron artyleryjski, zwrócone w kierunku Wisły i jej dawnego ujścia, stanowiący prawe, wysunięte stanowisko obserwacyjne.

Na Górze Żródlanej znajdowała się niegdyś (do lat 60 XX wieku) drewniana wieża triangulacyjna.

Wydma jest także terenem cennym ze względów przyrodniczych. M.in. ze względu na występowanie murawy napiaskowej planowane jest tu utworzenie użytku ekologicznego. Miejsce to posiada również pewne walory widokowe. Z niektórych miejsc góry, jest dość daleki wgląd na okolicę, zwłaszcza na Wisłę Śmiałą.

Przez górę prowadzi czerwony szlak pieszy Fortyfikacji Nadmorskich.

Zwiń

Niewielka rzeka na południowym Kociewiu, głównie w gminach Smętowo Graniczne i Morzeszczyn, prawy dopływ Wierzycy o długości około 32 km (ewidencyjnie 29,1 km).

Jej żródła znajdują się w frącowskich lasach niedaleko leśniczówki Stara Jania (dawniej Piecki), a ujście pod Brodami na pograniczu g miny Gniew. Średni spadek 2%. Rzeka przepływa między innymi przez miejscowości Stara Jania, Kościelna Jania, Lipia Góra, Królów Las.

Janka, zwana też Jonką, pierwotnie nosiła nazwę Jania, którą wywodzi się od staroeuropejskiego słowa jănă oznaczającego potok. Pierwsze zapisy pochodzą z XIII wieku, kiedy bieg jej końcowego odcinka wyznaczał granice dóbr opactwa cysterskiego w Pelplinie. Pierwotna nazwa rzeki została ponowiona na miejscowość Janię, na d nią się znajdującą, dzisiaj istniejącą jako Stara Jania oraz Kościelna Jania.

Janka posiada kilka dopływów, znaczniejsze to Liszka i Struga Kierwałdzka oraz dwa w zasadzie bez nazwy bo określane jako Janka Wschodnia i Janka Zachodnia.

Na Jankę można natrafić podczas wędrówek trasami trzech następujących szlaków pieszych Kociewia: Rzeki Wierzycy (w rejonie Brodów , Ziemi Tczewskiej (koło Lipiej Góry) i Jańskim (w Janiach: Kościelnej i Starej).

Zwiń

Śródleśne średniej wielkości (pow. 20,6 ha) jeziorko położone na północ od Wejherowa przy drodze do Krokowej czyli dawnym gościńcu krokowskim, uważane za niezwykle atrakcyjne nie tylko przez turystów ale i wędkarzy. Owiane jest także wieloma legendami. Można przypuszczać, że nazwa jeziora nawiązuje do jego zasobności w ryby. Jezioro zostało w pisanych dziejach dostrzeżone już bardzo dawno, bowiem pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1277. Jest ono wówczas własnością klasztoru żarnowieckiego a przynależy do bliskiego Karlikowa. Czasami, lecz dużo póżniej, bywało też nazywane Świecino względnie Świecińskie. Ta nazwa pochodzi od drugiej bliskiej wsi - Świecina, która znana jest w historii z bitwy z Krzyżakami stoczonej na jej polach w 1462 roku. Bitwa ta zresztą ma swoje prawdziwe lub tylko legendarne związki z Jeziorem Dobrym. Prawdopodobnie nad jeziorem miały swój obóz polskie wojska w przeddzień bitwy; odnaleziono tu ślady palenisk. Nazwa jeziora jakoby upamiętnia pomyślny dla Polaków przebieg boju. A jego wody przez wieki kotłowały się w rocznicę bitwy, bowiem Krzyżacy, którzy uciekając potopili się w jeziorze, długo jeszcze nie zaznali spokoju. Niektóre legendy związane z jeziorem, które krążą wśród miejscowej ludności, tłumaczą natomiast jego nazwę następująco. Jedna z nich mówi, że jezioro jest dobre, bo ochroniło uciekające dzieci przed żelaznym wilkiem; inna powiada iż zasługuje na miano dobrego, dlatego gdyż oddało zaginioną perłę, od której zależało zdrowie i szczęście księżniczki. Jezioro uchodziło za niezwykle głębokie; stąd z kolei legendy mówiące o jego połączeniu z Jeziorem Żarnowieckim. Faktycznie jednak jezioro należy zaliczyć raczej do płytkich.

Nad jeziorem niegdyś był zakładowy ośrodek wypoczynkowy. Teraz jest ogólnodostępne miejsce wypoczynkowe z parkingiem. Krzyżują się tu dwa piesze znakowane szlaki turystyczne: zielony Puszczy Darzlubskiej z Wejherowa do Krokowej i czarny Grot Mechowskich też do Krokowej.

Zwiń

Niezbyt duża ale stara wieś sołecka aktualnie w granicach administracyjnych gminy Krokowa (w powiecie puckim). Położona jest na Kępie Żarnowieckiej na skraju Puszczy Darżlubskiej. Od 1957 roku należy do parafii w Tyłowie, wcześniej znajdowała się w parafii żarnowieckiej. Niemieckie wersje nazwy: Karlikau lub Karlekau, Karlseck (1942-1944).

Pierwsza wiarygodna wzmianka o wsi pochodzi z roku 1279. Jej nazwę zapisano wówczas jako Karlicow. Jak łatwo się domyślić pochodzi od nazwy osobowej Karlik, która jednak na Pomorzu nie wiąże się z imieniem Karol lecz jest odpowiednikiem ogólnopolskiego Królik.

Wieś jest ulicówką o dość zwartej zabudowie, rozciągniętą wzdłuż niegdyś głównej drogi (via publica) wiodącej z Gdańska do Żarnowca. Teraz leży trochę na uboczu, bo na wschód od szosy krokowskiej (Wejherowo- Krokowa), przy której znajduje się najbliższy przystanek PKS.

Od momentu nadania przez Mściwoja II (1279) do czasu sekularyzacji (1772) wieś była własnością klasztoru w Żarnowcu, potem przeszła na własność skarbu pruskiego. Uwłaszczenia dokonano w roku 1808. Karlikowo przez ostatnie wieki stopniowo się rozrastało. Liczba mieszkańców od niewielu ponad sto na początku XIX wieku doszła do przeszło 400 w końcu XX-tego.

Zawsze też było nieco większe i znaczniejsze niż pozostałe miejscowości w pobliskiej okolicy z racji choćby dogodniejszego położenia. We wsi przez długi czas istniała szkoła, począwszy od drugiej połowy XIX wieku do końca wieku XX. Przez lata funkcjonowała tu także karczma.

Z Karlikowem jest związana postać Alojzego Budzisza, uważanego przez niektórych za najwybitniejszego po Aleksandrze Majkowskim prozaika kaszubskiego. Mieszkał on tutaj zaraz po pierwszej wojnie światowej i był sołtysem. Wieś posiada swój własny koloryt; zachowało się tu sporo starej ceglanej i szkieletowej zabudowy, w tym kilka ciekawych i zabytkowych obiektów zwłaszcza w rejonie głównego skrzyżowania. Ponadto na wyróżnienie zasługuje krzyż przydrożny z figurą Chrystusa i nietypowa drewniana kapliczka nasłupowa w centrum wsi. We wsi znajdują się poczta, remiza strażacka, dwa sklepy. Przez wieś przechodzi czarny szlak pieszy Grot Mechowskich z Pucka do Krokowej.

Zwiń

Północna połać Koleczkowa, podgdyńskiej wsi w powiecie wejherowskim, gmina Szemud, położna pod lasem nad brzegiem Zagórskiej Strugi. W latach 50-tych XX wieku jeszcze samodzielne kilkudomowe osiedle ale 30 lat później uznane jako część Koleczkowa. Dziś z luźną ale dość liczną i intensywnie się rozwijającą zabudową mieszkaniową a także z obiektami o charakterze przemysłowym.

Niemiecka nazwa: Kolletschkauer Mühle, Kolletzkauer Mühle.

Początkiem miejscowości i źródłem tej oczywistej nazwy był młyn zbożowy nad Zagórską Strugą, który znajdował się kilometr na północ od centrum Koleczkowa. Pierwotnie osada młyńska, w wiekach XVI - XVIII stanowiąca dobra królewskie. Młyn został wymieniony w 1664 r. Nieduży - młynik jak zapisano - z dwoma kołami i czynszem w wysokości 60 florenów. W drugiej połowie XVIII w. był w posesji (dzierżawie) - podobnie jak cała pobliska wieś - Piotra Kczewskiego, starosty starogardzkiego. Koleczkowski młyn wodny z pewnością mielił zboże jeszcze w drugiej połowie XIX stulecia, bowiem utrzymywane były stawy młyńskie. W latach osiemdziesiątych tego wieku młyn zlikwidowano i okoliczni rolnicy zmuszeni byli korzystać z młyna w Szmelcie. Brak młyna potwierdzają mapy, bo na początku XX wieku już nie pokazują stawów, co mogłoby świadczyć o tym, że pozostały tutaj tylko zamieszkałe zabudowania pomłyńskie. Cała posiadłość młyńska została podzielona i powstały w sąsiedztwie trzy nowe gospodarstwa.

zabudowania Koleczkowskiego Młyna po wojnie na olejnym obrazie Leona Bieszke (za Bolesław Bork - Koleczkowo 1993).

Przed wojną właścicielami posiadłości Koleczkowski Młyn byli Pionkowie, wcześniej rodzina Potykusów. Później nieruchomość przeszła w inne ręce i uległa ruinie. Budynek przypuszczalnie powstał w końcu XIX wieku. Podobnie jak istniejąca nieo odal, po drugiej stronie drogi, przesklepiona piwniczka ziemianka, zbudowana w 1875 roku. Obecnie nad strugą pozostały resztki murów zabudowań pomłyńskich. Na miejscu stawów znajdują się teraz łąki zwane Stawami.

Ruiny zabudowań koleczkowskiego młyna pod koniec XX wieku.

W okresie przedwojennym, ale także po wojnie, było wykorzystywane koło młyńskie, które napędzało śrutownik, piłę tartaczną i prądnicę. A jeszcze pod koniec ubiegłego stulecia w pobliżu ruin zabudowań nad strugą leżał kamień młyński. Przez Koleczkowski Młyn blisko miejsca dawnego młyna prowadzi czarny szlak pieszy Zagórskiej Strugi

Pozostałości murów koleczkowskiego młyna współcześnie.

Zwiń

Niewielka wieś sołecka nad Motławą ale i nad Czarną Łachą na Żuławach Gdańskich, u wschodnich granic Gdańska. Nisko położona, bo ledwie 1 - 2 m nad poziomem morza, i w sąsiedztwie przylegającej się od południa nieznacznej depresji. Administracyjnie znajduje się w gminie Pruszcz Gdański w powiecie gdańskim, wcześniej była w gminie Miłocin, potem w gromadzie Wiślina. Pierwotna przynależność parafialna Krępca nie jest znana; w XIX w. wchodził w skład parafii Św. Wojciecha a od 1982 roku jest w nowoutworzonej parafii pw. Niepokalanego Serca Maryi w Wiślinie. Najwcześniejszy zapis w postaci Crampitcz z 1338 roku. Nazwa wsi wywodzona jest od krępy, suchej wyniosłości sterczącej ponad moczarami, co wydaje się ze wszech miar uzasadnione, jeśli się zważy na opisane wcześniej położenie wsi. W pewnym okresie była też używana nazwa Krępice. Niemiecka nazwa Krampitz. Legenda wiąże nazwę wsi z rybakiem o imieniu Krams zakochanym w pięknej dziewczynie, której to postać przybrał łabędż. Wg tego rozumowania nazwa Krams przekształciła się w obecną poprzez formę Krampts. W 1449 majątek Krępiec zostaje nabyty przez gdański głównomiejski szpital Św. Ducha i należy doń do roku 1546, kiedy to na skutek połączenia szpitali gdańskich (św. Ducha ze szpitalem św. Elżbiety na Starym Mieście) przechodzi praktycznie w zarząd miasta Gdańska. Póżniej zatem (XVII w.) wieś należy praktycznie do szpitala św. Elżbiety w Gdańsku. W XIX wieku wieś liczy ok. 120 mieszkańców w większości ewangelików, ale są też katolicy i menonici. W okresie międzywojennym liczba ludności nieco wzrasta (150) , ale w latach powojennych się zmniejsza do około 100 osób i nadal się odnotowuje tendencję spadkową (80). Z uwagi na podgdańskie położenie, malownicze usadowienie nad brzegiem Motławy oraz u ujść Raduni i Czarnej Łachy niegdyś bywała celem licznych wycieczek drogą wodną czy też zimowych po lodzie. Z dużą popularnością miejscowości z pewnością związane było funkcjonowanie tutaj karczmy Krams (Kramskrug). Karczmy zresztą istniały tu już dużo wcześniej, bo od XV w. Teraz do Krępca docierają głównie wędkarze ale też turyści piesi za sprawą szlaku czerwonego Motławskiego oraz rowerzyści dzięki rowerowemu szlakowi Motławskiemu (przez Żuławy Gdańskie).

Zwiń

Znany od prawie 150 lat punkt widokowy w Kartuzach nad Jeziorem Karczemnym. Miejsce to ulokowane jest na południowej-zachodniej krawędzi zbocza rynny polodowcowej zwanej Rynną Kartuską, którą dziś wypełniają kartuskie jeziora: wspomniane Karczemne, Klasztorne oraz niewielkie Mielenko. Punkt znajduje się na wysokości 226,9 m n.p.m czyli jest wyniesiony około 25 m ponad powierzchnię Jeziora Karczemnego. Z punktu widokowego roztacza się szeroki widok niemal na całe Kartuzy po części na tle toni jeziornej, począwszy od nieco przesłoniętego kościoła pokartuskiego (obecnie kolegiaty) poprzez kościół poewangelicki w "rynku" do bloków osiedla Wybickiego i sąsiednich.

Punkt swą nazwę wziął od asesora sądowego Karla Pernina, który przed laty z ustawionej na skraju lasu ławki podziwiał piękno Kartuz. Karl Pernin był potomkiem francuskiego oficera Wielkiej Armii i w Kartuzach jakiś czas pełnił urząd sędziego. Potem przez trzy lata zwiedzał Kaszuby, by w roku 1886 wydać drukiem przewodnik po okolicznych osobiście poznanych terenach. I Pernin właśnie w swym opracowaniu po raz pierwszy wspomniał o tym miejscu widokowym.

Istniejące od 1886 roku Towarzystwo Upiększania Kartuz w roku 1911 ustawiło tu ławkę do odpoczynku.
Punkt w tamtych czasach czyli na przełomie wieków XIX i XX oraz nieco póżniej był szczególnie popularnym miejscem w Kartuzach. Świadczą o tym liczne ryciny i pocztówki przedstawiające widoki, jakie stąd można było podziwiać.

Nawet powstały w okolicy tego miejsca przy dzisiejszej ulicy Chmieleńskiej pensjonat i restauracja nawiązywały swym mianem do tego punktu, bo nazwały się "Pod Ławką Asesora". W latach tuż powojennych Ławka Asesora została nieco zapomniana, choć nieco póżniej była niekiedy wspominana w przewodnikach i niektórych opracowaniach turystyczno-krajoznawczych jako dawne miejsce odpoczynku kartuzian. Z czasem podjęto próby przywrócenia temu miejscu niegdysiejszej funkcji na nowo i doczekało się ono nawet ławeczki. Jednakże dopiero w ostatnich latach, zwłaszcza gdy w sąsiedztwie poprowadzono asfaltową drogę a przy niej urządzono parking a w samym punkcie zaczęto dodawać nowe elementy zagospodarowania, odzyskało ono swoją popularność. Jako ukoronowanie tych działań w roku 2013 wzdłuż północno-zachodniego brzegu Jeziora Karczemnego poprowadzono Promenadę Asesora kończącą się schodami doprowadzającymi znad jeziora do Ławki Asesora, a w samym punkcie ustawiono tytułową kamienną ławkę ze spiżową figurą asesora.

Przez Ławkę Asesora aktualnie przechodzą dwa szlaki turystyki pieszej PTTK: niebieski Kartuski i czerwony Kaszubski.

Zwiń

Miejsce w lasach sopockich blisko krawędzi wysoczyzny gdańskiej i Osiedla Mickiewicza na wysokości około 105 m n. p. m. będące zbiegiem pięciu a właściwie to nawet siedmiu dróg. Między innymi schodzą się tu leśne alejki prowadzące Zawrotną Doliną i Wilczym Parowem. Niemiecka nazwa Kleiner Stern

Taka nazwa tego miejsca pojawiła się już na początku XX wieku lub wcześniej i oddaje występujący tu gwiaździsty układ dróg. Być może powstał on na przełomie XIX i XX stulecia, gdy poszerzono sieć spacerowych dróżek w lasach sopockich staraniem Towarzystwa Upiększania Sopotu a nazwą nawiązano do innego bardzo popularnego miejsca w lasach sopockich - Wielkiej Gwiazdy, znanego także z gospody o tej samej nazwie.

W tamtych latach przez Małą Gwiazdę wiódł oznakowany kolorem czerwonym szlak do Osowy, który w okresie międzywojennym kończył się bliżej, w Gręzowie (Leśnej Polanie).

Obecnie przez Mała Gwiazdę prowadzą dwa znakowane szlaki turystyki pieszej: zielony Skarszewski i czarny Wzgórz Szymbarskich a ponadto sopockie szlaki spacerowe: biały Wiewiórek, niebieski Saren, brązowy Lisów oraz szlak Borsuka.

Na tym leśnym skrzyżowaniu dróg w 2016 roku z okazji 65-lecia powstania Oddziału PTTK Trójmiasto ustawiono Kamień Oddziału PTTK im. Aleksandra Majkowskiego w Sopocie poświęcony Tym, którzy wędrowali na szlakach Sopotu, Polski i świata.

Zwiń

Śródleśna, przygraniczna połać Gdyni rozciągnięta w dolinie Marszewskiej Strugi, stanowiąca część dzielnicy Pustki Cisowskie - Demptowo. Niegdyś była to osada leśna, przed wojną w powiecie morskim, póżniej w powiecie wejherowskim, po zmianach podziału administracyjnego w roku 1954 w gromadzie Wiczlino. Do Gdyni włączona w roku 1972 razem z Wiczlinem.

Pierwsze znane wzmianki pochodzą z XVII wieku; odnotowana została także na mapach z wieku XIX. Już w drugiej połowie XIX wieku istniało tu leśnictwo, wchodzące w skład królewskiego Nadleśnictwa w Chyloni. Przed I wojną światową leśniczówka była położona w dolnej części osady, natomiast w górnej części znajdował się posterunek straży leśnej. Leśniczówka istnieje do dziś i jest siedzibą Leśnictwa Cisowa.

W czasie II wojny światowej w rejonie Marszewa zlokalizowane były niemieckie obiekty o charakterze militarnym. Mieściło się tu centrum dowodzenia i koordynacji obroną przeciwlotniczą obszaru Gdyni. Zachowały się pozostałości schronów i innych obiektów. Nazwa pochodzi od nazwy osobowej Marsz, która się wywodzi od imienia Marcin. Niemiecka nazwa Marschau.

W Marszewie na terenie dawnego leśnego obiektu rekreacyjnego i izby przyrodniczej oraz terenach przyległych w latach 2010-2013 zbudowano Leśny Ogród Botaniczny, zajmujący w sumie prawie 50 ha. W sąsiedztwie marszewskiego ogrodu przechodzi szlak pieszy koloru czerwonego Wejherowski.

Zwiń

Malowniczo rozciągnięta w dolince wzdłuż dawnej "via" prowadzącej do Żarnowca i raczej nieduża wieś sołecka a także parafialna w powiecie puckim w gminie Puck. Istniejąca od dawna (co najmniej od XIII w.), położona na Kępie Puckiej na polanie we wschodniej części Puszczy Darżlubskiej słynie z osobliwości zwanej grotami mechowskimi. Najstarsza wzmianka w postaci Mechov z 1300 roku. Nazwa najprawdopodobniej pochodzi od wyrazu mech, co wydaje się całkiem możliwe ze względu na położenie wsi. W pewnym okresie była też używana nazwa Stare Mechowo, dla odróżnienia od Nowego Mechowa póżniejszego Leśniewa. Często, jeszcze w latach powojennych, nazwa wsi występowała także w postaci Mechowa.

Niemiecka nazwa wsi: Mechau lub też czasami Mechow. Wieś otrzymał od księcia Mściwoja II rycerz Radzisław (Radosław, Radysław) z pobliskiego Darżlubia, który potem w 1300 r. sprzedał ją cystersom oliwskim. Wieś niegdyś liczyła 60 łanów. Wspomina się o 28 łanach chłopskich, na których gospodarowało 18-20 gburów (kmieci). W rękach klasztoru wieś pozostawała aż do jego sekularyzacji czyli do roku 1772. Póżniej przez rząd pruski wydzierżawiana, między innymi rodzinie Hewelke - dzierżawcom także klucza starzyńskiego, w roku 1897 rozparcelowana. Ziemia dostała się w ręce czynszowników. Folwark a wraz z nim dwór w końcowym okresie pozostawał w rękach von Brunków. Po II wojnie światowej była w nim spółdzielnia produkcyjna.

Na przestrzeni wieków liczba mieszkańców wsi zmieniała się choć w dość niewielkim zakresie; oscylowała między 300 a 500. Pod koniec XIX wieku było ich nieco ponad 300, w tym większość katolików; póżniej 410, teraz podobnie. Położenie Mechowa - centralne na ziemi puckiej i wewnątrz kompleksu leśnego - miało wpływ ma jego dzieje i funkcje. Wieś była miejscem posiedzeń sądu szlacheckiego, była i jest do dziś związana z gospodarką leśną. Dawniej mieszkał tu leśnik, póżniej była siedzibą nadleśnictwa, dziś we wsi znajduje się leśnictwo. Przez wiele lat w Mechowie funkcjonowała szkoła (teraz jej filia), była także karczma. Kościół we wsi istniał od bardzo dawna. Parafię erygowano już w XIII wieku. Pierwszy drewniany kościołek budował jeszcze Radzisław, jednakże spalił się on w 1583 r. Obecny trzeci na tym miejscu), konstrukcji szkieletowej, został postawiony w 1742 roku z fundacji opatów oliwskich. Jest to świątynia o dwuczłonowej bryle składającej się nawy i prezbiterium oraz z wkomponowaną w to dzwonnicą. Posiada bogate wyposażenie wnętrza z okresu baroku i rokoka. Obok kościoła cmentarzyk z mogiłą kaszubskiego pisarza Jana Drzeżdżona.

Groty mechowskie, a właściwie jaskinia mechowska, utwór skalny z formami typu krasowego, niezwykła rzadkość w tej części Polski, już od wieku budzą zainteresowanie miejscowych i przyjezdnych. Jaskinia ta, odkryta przypadkowo w 1818 r., chroniona od 1912 roku, stanowi obecnie pomnik przyrody. Przez wieś przepływa nikły strumyk, mający swe żródła pod Leśniewem a ujście w Płutnicy. Prawdopodobnie zwał się on Walewką a dziś w końcowym odcinku stanowi Kanał Młyński. Niegdyś (już w XIV w.) nad ciekiem tym w pobliżu wsi zlokalizowany był młyn odnotowany póżniej jako osada Mechowski Młyn. Z Mechowem a ściślej z tutejszą jaskinią związana jest legenda, która mówi o tym, iż niegdyś poprzez nią istniało podziemne połączenie rzekomo istniejącego tu klasztoru męskiego z siedzibą mniszek w Żarnowcu. Wieś znajduje się na trasie czarnego szlaku turystyki pieszej Grot Mechowskich z Pucka do Krokowej.

Zwiń

Niewielkie rozcięcie krawędzi wysoczyzny gdańskiej na wysokości Wrzeszcza w istocie będące odgałęzieniem bocznym doliny potoku Strzyża. Nazwę swą zawdzięcza znajdującemu się niegdyś u jej wylotu majątkowi Bärenwinkel, istniejącemu tu co najmniej od 1602 roku i drodze biegnącej jej dnem, której nazwa - Bärenweg też się od niego wywodziła. W 1950 roku to miejsce a także drogę - ulicę nazwano Niedżwiednik, która to nazwa przeszła na tutejsze osiedle mieszkaniowe. Wzmiankowana droga, biegnąca od Szosy Brętowskiej w kierunku lasu i w głąb wysoczyzny prowadziła niegdyś z Srebrnego Młyna do Złotej Karczmy. Początkowo bezpośrednio po wojnie dla rozcięcia tego używano innego określenia ale też nawiązującego do starej nazwy - Misia Dolinka. Na początku XX wieku ale też i póżniej dla omawianej dolinki z Bärenweg, używano nazwy Katzengraben, co można przetłumaczyć jako Koci Rów. Nazwą tą określa się dzisiaj raczej środkową, węższą część doliny z ciekiem. W bliższej części Niedżwiedziej Doliny niegdyś funkcjonowała cegielnia, póżniej w tym miejscu była strzelnica, po której pozostał wał kulochwytu. W tym miejscu znajdują się teraz tereny rekreacyjne i przyległa do nich zabudowa o charakterze jednorodzinnym. Niedżwiedzia Dolina w swej górnej części składa się z dwóch wąskich i mocno wciętych odgałęzień. Na obszarze większego z nich w 2005 roku utworzono rezerwat przyrody Wąwóz Huzarów. W środkowej części doliny znajdują się dwa pomniki przyrody: nr 924 - sosna zwyczajna i nr 925 – buk pospolity, w górnej części, nieopodal rezerwatu – pomnik nr 923 – też sosna. Niedżwiedzią Dolinę przecina zielony szlak pieszy Skarszewski.

Zwiń

Niewielka kolonia, niegdyś głównie związana z pobliską latarnią morską (Stilo) a teraz także o charakterze turystycznym znajdująca się w sołectwie Sasino w gminie Choczewo w powiecie wejherowskim. Osetnik położony jest z dala od większych miejscowości niecałe 2 km od brzegu morskiego nad kanałem Chełst, na pograniczu pasa wydm Mierzei Kaszubskiej oraz łąk i bagien. Osetnik należy do parafii MB Korony Polskiej w Choczewie. Niemiecka nazwa miejscowości Stilokathen póżniej Stilo, czyli tak jak latarni morskiej. W pierwszym okresie po wojnie używano nazwy Stylo. Póżniej Komisja Ustalania Nazw Miejscowych nadała miejscowości nazwę Osetnik, która obowiązuje od 28 czerwca 1948 roku. Jak można przypuszczać utworzono ją od nazwy rośliny oset w nawiązaniu do porastającego wydmy mikołajka nadmorskiego. Natomiast pierwotna nazwa pochodziła najprawdopodobniej od nazwiska pierwszych mieszkańców Osetnika, którymi byli Stylowowie, póżniej Stielowowie. Jednakże przekaz potoczny kojarzy ją z grecką wyspą Stilo.

Wzmiankowana latarnia morska Stilo znajduje się 700 m od miejscowości w kierunku morza ustawiona na wysokiej wydmie (45 m npm). W pobliżu Osetnika znajduje się też inna niewiele mniejsza wydma (obecnie 37 m n. p. m.), niegdyś zwana Górą Żandarma i której wysokość wówczas wyliczano na 44 m n p. m. Nazwę tę legenda wyjaśnia historią o żandarmie, który w pogoni za złodziejaszkami (drewna?) ugrzązł wraz z koniem w piasku.

Początków Osetnika należy szukać w XVIII wieku, gdy w 1784 roku postawiono tu, na gruntach położonych daleko na wschód od Łeby ale należących do miasta, stąd w miejscu zwanym Lebaboor (Łebski Bór), zabudowania. Było to związane z koniecznością sprawowania dozoru nad tymi terenami i porastającymi je nadmorskimi lasami. W domu osiadł tutaj Michał Stylow oraz Jakub Adrian. Potem mieszkały tu kolejne pokolenia rodziny, wówczas już, Stielow. W XIX wieku gospodarstwo w Łebskim Borze, czy też raczej już w Stilo zamieszkiwał Ferdynand Bork, któremu powierzono nadzór nad znakiem żeglugowym umieszczonym w pobliżu na wydmie, nazywanym Stilo-Bake. Znak ten znajdował się w miejscu obecnej latarni. Większość obecnych zabudowań Osetnika wzniesiono w latach 1905 - 1906 razem z latarnią dla jej potrzeb. Mieściły się tu mieszkania latarników, maszynownia, magazyny etc. Budynek maszynowni został rozbudowany w roku 1926, gdy go także podwyższono. W okresie tym w Osetniku znajdował się również posterunek leśny, podtrzymując najpierwotniejszą funkcję miejscowości. Mimo tej rozbudowy była ona jednak nadal niewielka; zamieszkiwało ją kilkanaście, najwyżej kilkadziesiąt (okresowo) osób.

Po wojnie Osetnik był częścią Łeby. Póżniej wchodził w skład gminy Choczewo, ale w powiecie lęborskim. W powiecie wejherowskim znalazł się w wyniku zmian administracyjnych w 1999 roku. Przez Osetnik przebiega znakowany na czerwono szlak turystyki pieszej PTTK Nadmorski Bałtycki, będący częścią międzynarodowego szlaku E9. Ponadto kończy się tu szlak rowerowy R 10.

Zwiń

Połać miasta Tczewa położona w jego północno-wschodniej części pomiędzy ulicami Czatkowską a Wisłą w sąsiedztwie terenów portowo-stoczniowych wykorzystana w przeważającej mierze na zabudowę jednorodzinną. Na terenie osiedla znajdują się szkoła podstawowa, przedszkole i kościół.

Początki osiedla sięgają roku 1934, gdy na terenach dawnych ugorów i pastwisk, położonych między wiślanymi wałami wydzielono ponad 200 działek dla bezrobotnych i bezdomnych mieszkańców Tczewa. Działki o powierzchni około 20 arów z przeznaczeniem także na przydomowe ogrody, tereny hodowli kóz i drobiu mające stanowić egzystencjalne oparcie dla biednych mieszkańców sprzedawano za przysłowiową złotówkę. Latem 1935 roku pojawiły się już pierwsze skromne zabudowania. Kolonia tych biedadomków, ziemianek i szałasów, jak wiele podobnych miejsc w Polsce, powstających w okresie wojny włosko-abisyńskiej (1935 - 36) zaczęła być określana jako Abisynia poprzez skojarzenie z tym afrykańskim krajem utożsamianym z biedą i niedostatkiem. Nazwa ta bywa stosowana do dziś.

Jednocześnie z uwagi na włączenie się w pomoc bezrobotnym w budowie domów Towarzystwa Ogródków Działkowych i Małych Domów Podmiejskich im. Stanisława Staszica osiedle zaczęto nazywać Działkami im. Staszica lub wprost Działkami Staszica. Określenie to było stosowane w okresie powojennym jako oficjalna nazwa tej osady stanowiącej peryferyjną część Tczewa. W roku 1939 na działkach Staszica stanęła kapliczka z figurą Matki Bożej Królowej Polski ufundowana przez mieszkańca Tczewa Ignacego Fortunę . Wykonawcą figury był Mikołaj Cichosz z Pelplina. Uroczyste jej poświęcenie przy udziale przedstawicieli władz miasta i powiatu odbyło się w dniu 18 maja 1939 roku.

W okresie II wojny światowej duża część zabudowy działek Staszica została zburzona. Kapliczkę usunięto. Po wojnie Działki Staszica traktowano jako osiedle robotnicze. Istniejących tu sześć ulic otrzymało nazwy: Partyzantów, Pionierów, Spółdzielcza, Stoczniowców, Nizinna i Robotnicza. Dzięki Pawłowi Lejnowskiemu i mieszkańcom osiedla na swoje miejsce wróciła figura Matki Bożej. Przez długi czas osiedle pozbawione było jednak sieci wodnej i kanalizacji, wodę czerpano wprost z Wisły. Dopiero w latach 1954 - 55 przy dużym udziale mieszkańców wybudowano sieć wodociągową. W roku 1980 osiedle otrzymało sieć gazową rozbudowywaną w latach następnych. Stopniowo się ono zagęszczało i przekształcało w dzielnicę domków jednorodzinnych. W 1970 roku było tu około 330 domów z 1350 mieszkańcami. W latach osiemdziesiątych XX wieku na osiedlu wytyczono dalsze ulice.

Początki szkoły na osiedlu sięgają roku 1948, gdy 1 września otwarto tu 4 klasową szkołę podstawową, będącą filią szkoły podstawowej nr 2. Od następnego roku działała już szkoła 7-klasowa, nosząca numer 7, w 1967 zmieniona na ośmioklasową. W latach 1998 - 2001 wybudowano nowy budynek szkoły, dwa lata póżniej powiększony o salę gimnastyczną.

W roku 1986 została tu utworzona parafia wydzielona z parafii Podwyższenia Krzyża Świętego, obejmująca także Czatkowy i Tczewskie Łąki. Nadano jej wezwanie Maksymiliana Kolbego. Budowę kościoła autorstwa Sławomira Mufla rozpoczęto w 1994 roku , W roku 2000 w mury kościoła wmurowano akt erekcyjny i kamień węgielny.

Obecnie na Osiedlu Staszica znajduje się około 460 domów jednorodzinnych i kilka powstałych na przełomie wieków XX i XXI niskich bloków komunalnych. Osiedle liczy łącznie ponad 2000 mieszkańców.
Przez teren osiedla od 2016 roku przechodzi czerwony szlak pieszy Motławski.

Zwiń

Pachołek to lokalna, leśna kulminacja strefy krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej znajdująca się na terytorium Gdańska Oliwy na obrzeżach Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego, nieopodal mocno zurbanizowanych terenów rozciągniętych wzdłuż ulic Spacerowej, Czyżewskiego, Starego Rynku Oliwskiego. Jest szczególnie zauważalna ze względu na swe położenie w bezpośrednim sąsiedztwie dużego i mocno rozczłonkowanego rozcięcia krawędzi, jakim jest system dolinny Potoku Oliwskiego i jego dopływów, w odniesieniu do odcinka ujściowego zwany niekiedy Doliną Oliwską i też z uwagi na swoiste ukształtowanie w postaci mocno eksponowanego wyrażnego cypla. Pachołek ma wysokość 101,4 m n.p.m. ale jego wysokość względna w stosunku do pobliskiego, położonego od południa i od południowego wschodu dna doliny (i biegnącej tędy ulicy Spacerowej) wynosi aż około 65 m. Takie położenie Pachołka predestynuje go do wykorzystania do celów obserwacyjnych i widokowych, co zresztą miało i ma miejsce do dziś.

Znamienne jest to, iż pobliże Pachołka na miejsce swej siedziby wybrali cystersi, którzy zostali tu sprowadzeni z Kołbacza. Nie dziwi więc, iż górujący nad otoczeniem punkt zakonnicy odnotowali w kronikach określając go jako Mons Olivarum, co można by przetłumaczyć jako Góra Oliwska. Badacze doszukują się w tym wykorzystania miejscowej nazwy potoku (Oława, Olava dziś Potok Oliwski) oraz nawiązania do jerozolimskiej Góry Oliwnej. Zresztą teren ten był własnością opactwa od roku 1186 aż do sekularyzacji dóbr klasztornych w roku 1772, gdy przeszedł w ręce króla pruskiego. Potem w 1793 roku nabył go Karl von Hohenzollern, przedostatni opat oliwski. On to sprowadził tu ogrodnika Johanna Georga Saltzmanna, pochodzącego z rodziny znanych pruskich ogrodników. Saltzmann, twórca angielsko-chińskiej wersji ogrodu opackiego, włączył do niego tereny Pachołka. Założył tu park z alejkami, prowadzącymi między innymi do punktu kulminacyjnego, gdzie został wybudowany pawilon widokowy. Altana stała do roku 1880, gdy ją w stanie mocno nadwyrężonym rozebrano. Dwa lata póżniej w tym miejscu z funduszy cesarskich wymurowano wieżę widokową w stylu neogotyckim. Miała ona około 30 m wysokości, a około 10 m ponad ziemią znajdowała się galeria widokowa. Obiekt ten, zwany niekiedy wieżą Karola, zdecydowanie górował nad otoczeniem i stanowił znaczący akcent w krajobrazie Oliwy stając się niemalże jednym z jej ówczesnych symboli. Wejście na wieżę było płatne, a pobyt na niej można było potwierdzić okolicznościową pieczęcią z nazwą.

Okazała murowana wieża istniała na Pachołku do 1945 roku, kiedy to 23 marca opuszczający Gdańsk Niemcy wysadzili ją w powietrze w obawie, że będzie służyć Rosjanom jako punkt obserwacyjny.

Po wojnie Pachołek nadal był znany i odwiedzany jako miejsce o dużych walorach widokowych. W latach 50. XX stulecia poprowadzono tędy jeden z pieszych szlaków turystycznych. Z czasem jednakże wzrastający las te zalety Pachołka coraz bardziej pomniejszał. Dopiero w 1975 roku zdecydowano o zbudowaniu tu stalowej kratowej wieży widokowej. Gdański Mostostal ustawił w miejscu kulminacji 15-metrową konstrukcję z platformą widokową . Poprowadzono ponadto od ulicy Spacerowej ciąg schodów terenowych. Po pewnym czasie jednak rosnące wokół wieży drzewa znów zaczęły zasłaniać widok, a elementy wieży ulegały zniszczeniu, więc jej przydatność stała się wątpliwa i na jakiś czas wieża została wyłączona z użytku. W 2009 roku wieżę odnowiono, a korony okolicznych drzew przycięto i od tego czasu znów można podziwiać jeden z najświetniejszych widoków w Gdańsku, a może i okolicy. Natomiast w roku 2014 wyremontowano a właściwie odbudowano w ramach projektu obywatelskiego schody terenowe prowadzące od ulicy Spacerowej.

Przez Pachołek przebiegają dwa znakowane szlaki turystyki pieszej Skarszewski z Sopotu (Kamienny Potok) do Skarszew i Kartuski też z Sopotu (Kamienny Potok) do Kartuz. Oba szlaki sprowadzają spod wieży widokowej do ulicy Spacerowej. Nowym znakowanym dojściem koloru czarnego można się dostać z Pachołka do ulicy Czyżewskiego i dalej w rejon katedry.

Zwiń

Dość spora, bo licząca 740 mieszkańców i stara wieś sołecka aktualnie w gminie Puck w powiecie puckim. Położona na Kępie Puckiej w niewielkiej odległości na wschód od Pucka przy drodze z Redy do Krokowej. Od roku 2000 w nowej parafii puckiej - św. Faustyny Kowalskiej. Wcześniej w innej, wówczas jedynej, parafii w Pucku pw. św. św. apostołów Piotra i Pawła. Nazwa niemiecka wsi: Polzin ale wcześniej też Poltzin. Wieś jest owalnicą o zwartej zabudowie z jądrem wykształconym na drodze gdańskiej, ale także z rozwijającym się budownictwem na przecinającej wieś w części północnej, obok dawnego majątku, szosie z Pucka do Wielkiej Piaśnicy. Nazwa wsi pochodzi od Połka (Pełka), właściciela wsi. Pierwotnie jest to osada książęca, potem własność Krzyżaków, którzy w roku 1395 nadają jej prawo chełmińskie. Ale pierwsza zachowana wzmianka o wsi jest nieco wcześniejsza bo z roku 1378. W wiekach XVI -XVIII Połczyno należy do starostwa puckiego. W czasie wojen szwedzkich spalone. W XVII w wieku jeden ze starostów, Jan Zawadzki zakłada tu folwark.

Od 1772 roku Połczyno jest własnością skarbu pruskiego. Oddawany w arendę folwark staje się w końcu dziedziczną dzierżawą rodu Hanemann. Wieś przez te początkowe wieki liczy około 60 włók, pod koniec XIX wieku zajmuje całego obszaru włók ponad 115. Zamieszkuje ją wówczas 470 mieszkańców w 46 domach. W okresie międzywojennym XX wieku wieś się zdecydowanie powiększa. Wówczas za sprawą parcelacji części majątku powstaje nowa część wsi, położone na zachód - Parcele, a liczba domów wzrosła z 39 do 61. Po II wojnie światowej na terenie majątku funkcjonował PGR, specjalizujący się w nasiennictwie. Dwór mocno przebudowany i teraz już niezbyt efektowny istnieje do dziś.

Ale cała wieś prezentuje się całkiem okazale i dostatnio; sporo tu starych, solidnych domów, kilka ciekawych i wartych uwagi. Interesujące są zlokalizowane na owalnicy wsi dwie kapliczki przydrożne; jedna starsza na południu, druga z 1939 roku naprzeciwko szkoły.

Za zamożną wieś uchodziła od dawna. Leży bowiem na urodzajnych glebach; już niegdyś podczas wojen Połczyno musiało wystawiać pięciu zbrojnych. W Połczynie się urodził zmarły w 1991 roku, kaszubski pisarz, nauczyciel, animator ruchu kulturalnego - Józef Ceynowa, który od tej miejscowości przybrał swój pseudonim literacki: Połczyński Józk.

We wsi znajduje się duża szkoła, w której funkcjonuje schronisko PTSM. Szkoła zresztą była tu już dawniej, bo pod koniec XIX wieku. Ponadto są tutaj dwa sklepy, bar, remiza strażacka. Przez południowy skraj wsi prowadzi czarny szlak turystyki pieszej Grot Mechowskich z Pucka do Krokowej.

Zwiń

Niewielki ciek zwany też Czapielską Strugą o długości prawie 20 km (ewidencyjnie 16,6 km) w gminach Przywidz i Kolbudy. Prawy dopływ Raduni. Ma swoje żródła na wysoczyżnie żukowsko-przywidzkiej w ciągu jeziorek znajdujących się około 2 km na południowy zachód od Klonowa Dolnego. Ujście do Raduni w Kolbudach. Po drodze przepływa przez jeziora [Klonowo], Głęboczko (Głębokie), Ząbrskie (Zamszcz). Najznaczniejszą wsią, przez która przepływa Reknica jest Czapielsk, niegdyś Wielki, w dwóch częściach szlacheckiej i królewskiej, położonych po przeciwnych stronach rzeki. W XVII i XVIII w. była to siedziba należącego do jezuitów klucza dóbr złożonego z kilku osad położonych w większości w dolinie Reknicy.

Reknica jest bystrym strumieniem, jej średni spadek wynosi 0,6 %. Płynie głęboką doliną, miejscami przełomową, w sporej część przez tereny leśne. W dolnym biegu Reknicy pod Kolbudami utworzono w 1980 roku rezerwat przyrody „Jar Reknicy” mający na celu ochronę unikatowych stanowisk flory w przełomowym odcinku. Z racji swego górskiego charakteru i występujących tu ryb zaliczana jest do rzek krainy lipienia – pstrąga.

Nazwa potoku wywodzi się od rzeczownika rak i to zapewne w znaczeniu zwierzęcym. Ma to z pewnością związek z faktem, że do dziś wody Reknicy są wyjątkowo czyste i przejrzyste. Ten skorupiak (rak rzeczny) lubiący takie wody bez wątpienia tu występował; niewykluczone że i dziś można na niego tu trafić.

Niegdyś Reknica nazywana też była Bembernicą, a dla jej końcowego odcinka używano miana Ząbrzyca dawniej Ząbrzenica. Rzeka dawniej była wykorzystywana do celów przemysłowych. Kużnice i młyny znajdowały się w Czapielsku i Kolbudach. Pod koniec XVI w. w rejonie ujścia Reknicy do Raduni kużnicę założył dzierżawca tych terenów (od zakonu kartuzów) gdańszczanin Dietlof Thamme. Póżniej w Kolbudach Górnych nieco powyżej tego miejsca znajdował się młyn wodny, pracujący jeszcze po wojnie; w końcowym okresie jako motorowy. Po młynie zachował się budynek i ślady po stawie.

Doliną Reknicy na odcinku od jez. Głęboczko do Czapelska biegnie znakowany szlak turystyki pieszej PTTK Wzgórz Szymbarskich.

Zwiń

Zbiornik wodny o powierzchni ok. 5,3 ha położony w Gdańsku Kokoszkach na południe od ulicy Kartuskiej u zachodniego skraju niewielkiego kompleksu leśnego, jakim jest oddział 11 lasów otomińskich.

Nazywany także stawem leśnym w Kokoszkach.

Istnieje w zasadzie od początku XXI wieku. Wcześniej były to mokradła, teren bagienny, źródliska (?) niewielkiego potoczku płynącego na północ i uchodzącego do Strzelenki, pod nazwą "dopływu spod Kokoszek". Z uwagi na obecne walory przyrodnicze w 2018 r. staw został uznany za użytek ekologiczny "Staw Martynka". Jest to eutroficzny zbiornik wodny z miejscami obfitymi szuwarami i licznymi zanurzonymi w wodzie pniami drzew, stanowiący ostoję wielu ptaków.

W 1943 roku (21.03.) na tym terenie rozbił się niemiecki bombowiec Heinkel 111, prawdopodobnie w wyniku awarii. Załoga zginęła. Szczątki samolotu zostały wydobyte ze stawu w 2018 r.

Brzegami stawu prowadzą lub będą prowadzić dwa szlaki turystyki pieszej: czarny Wzgórz Szymbarskich i niebieski Kartuski.

Zwiń

Strzyża jest gdańskim potokiem, ostatnim dopływem Wisły. Ma swoje żródła w okolicy Kokoszek. Przepływa przez Brętowo, następnie Wrzeszcz i za Nowymi Szkotami po ponad 5 kilometrowym biegu znajduje ujście do Martwej Wisły. Bywa też określana jako Brętowski Potok i Bystrzec (Bystrzyca). Nazwa Strzyża jest bardzo stara, bowiem jej zapisy pojawiają się już w XII wieku. Wywodzi się ją od prasłowiańskiego strig*ja, które należy wiązać z praindoeuropejskim pierwiastkiem *streig oznaczającym „wstęgę, smugę”.

Niemiecka nazwa Striess Bach. Ten wartki ciek (spadek prawie 1%) przez długie lata służył swoją energią do poruszania urządzeń wielu zakładów. Do czasu szerokiego zastosowania maszyny parowej tereny wzdłuż Strzyży stanowiły obok rejonu Oliwskiego Potoku drugi poważny obszar koncentracji gdańskiego przemysłu. Już w 1186 roku cystersi oliwscy otrzymali od księcia Sambora I prawo zakładania młynów nad tym potokiem. Przed rokiem 1283, gdy uzyskali od księcia Świętopełka II całą rzekę od żródeł aż do ujścia, istniało już na niej ich kilka – będących własnością mieszczan gdańskich. Pod koniec XIII wieku cystersi mogli dysponować 4–5 młynami nad Strzyżą. Wkrótce też nad potokiem był już cały szereg kużnic, młynów zbożowych, tartaków i podobnych zakładów przemysłowych, dzięki którym mogła egzystować, położona w dolnym biegu rzeczki, wzmiankowana po raz pierwszy w 1342 roku osada o tej samej nazwie. W górze potoku – powyżej osady Strzyża – znajdowały się kolejno z biegiem potoku młyny: Nowiec Górny i Dolny, Jaśkowy Młyn, Brętowski Młyn, Kamienny Młyn, Srebrzysko. Wokół młynów z czasem powstawały osady. Nowiec wymieniany także jako Nawcz, był wzmiankowany w roku 1342 i zajmował teren u zbiegu ulic Kiełpińskiej i Potokowej. Jaśkowy Młyn założony prawdopodobnie w XVI wieku znajdował się w rejonie ulicy Dolnych Młynów. W XVI wieku wody Strzyży poruszały ogółem 20 zakładów przemysłowych. Póżniej osady położone w górze potoku połączono z nowo powstałą wsią Brętowo, wymienioną po raz pierwszy w 1625 roku, leżącą u z zbiegu ulic Potokowej i Ogrodowej (stąd na prawo). Całość weszła w skład Gdańska w 1933 roku.

Nad leśną częścią potoku został utworzony w 2007 roku rezerwat przyrody pod nazwą „Dolina Strzyży”, mający na celu ochronę lasów łęgowych i grądowych ze stanowiskami roślin chronionych i rzadkich.

Wzdłuż tej części Strzyży biegną trzy znakowane szlaki turystyki pieszej: Trójmiejski , Kartuski i Skarszewski , spotykając się na skrzyżowaniu w rejonie Matemblewa.

Zwiń

Nieduża rzeka na północnym Kociewiu. Zaczyna swój bieg na południe od Trzcińska. a kończy we wsi Kłodawa uchodząc do Kłodawy, dopływu Motławy

Jej długość wynosi 24,4 km a średni spadek ok. 2 ⁰/₀₀.

Styna przepływa przez jeziora: Godziszewskie i Sobowidzkie. Nad rzeką oprócz wspomnianego Trzcińska, znajdują się wsie: Godziszewo i Sobowidz oraz przysiółek Trąbek Wielkich - Łaguszewo.
Wymieniona już w 1336 roku przy opisywaniu posiadłości cystersów z Lądu, które otrzymali od biskupa kujawskiego Macieja w zamian za inne włości, oraz jej granic. W Godziszewie, Sobowidzu i Łaguszewie jeszcze na przełomie XVIII i XIX wieku na Stynie działały młyny, co potwierdzają mapy z tamtego okresu i zachowane pomłyńskie obiekty.

Przypuszcza się, że pierwotna nazwa rzeki brzmiała Ścina, tak jak to się zachowało w gwarze. Tłumaczyłoby to dawniejszą nazwę wsi Trzcińsk (Ścieńsko, Ścińsk), a także średniowieczną nazwę Jeziora Godziszewskiego (Ścieńsko. Pochodzenie nazwy rzeki nie jest ostatecznie wyjaśnione.
Niemiecka nazwa: Stina.

Od Jeziora Godziszewskiego do ujścia Styna posiada znaczenie rybackie zwłaszcza w rejonach związanych z jeziorami, przez które przepływa. Występują tu 3 obwody rybackie, a cała rzeka stanowi teren łowiska wędkarskiego. Z ryb tu występujących należy wymienić szczupaka. lina, okonia, płoć.

Stynę przy południowym krańcu Jeziora Godziszewskiego przekracza czerwony szlak pieszy Jezior Kociewskich północny

Zwiń

Dość niewielki, bo liczący ok. 8,6 km długości ciek wodny na Kociewiu w powiatach tczewskim i starogardzkim, prawy dopływ Szpęgawy. Swe źródła ma na północ od Brzeźna Wielkiego na wysokości ok. 57 m n.p.m., skąd płynie, głównie przez nizinne tereny rolnicze: łąki i pola, dokładnie na północ do Jeziora Młyńskiego, które na swym biegu ma Szpęgawa. Wcześniej Swarożynka przepływa przez centrum Swarożyna, między innymi obok dawnego zespołu pałacowo-folwarcznego i kościoła oraz w pobliżu stacji kolejowej. To wyjaśnia nazwę potoku, która powstała oczywiście od nazwy wsi, być może poprzez uproszczenie domniemanej wcześniejszej nazwy Swarożyńska Struga.

Swarożynka ponad kilometr przed Swarożynem przyjmuje z prawej strony jeden nazwany dopływ - Waćmierkę, i wiele innych bezimiennych dopływików oraz rowów, które jako całość stanowią system odwadniania tutejszych terenów. Według przekazów miejscowej ludności występowały w niej niegdyś pstrągi. Ryby te w okolicznych potokach były hodowane od bardzo dawna. W końcu XIX w. wspomina się o wylęgarni pstrągów w Boroszewskim Młynie (ok. 4 km od Swarożyna), która dawała 10000 sztuk narybku do okolicznych strumieni zapewne też Swarożynki, bowiem właścicielem wylęgarni był baron von Palleske, także właściciel Swarożyna.

Swarożynka jest potoczkiem dość leniwym, bo średni spadek to niespełna 3 ⁰/₀₀. Strugę przy jej ujściu do Jeziora Młyńskiego przecina pieszy szlak Kociewski.

Zwiń

Dawniej rybacka, położona nad Zatoką Pucką wzdłuż obecnej ulicy Bohaterów Kaszubskich, część Wielkiej Wsi (jednej z miejscowości, która weszła w skład Władysławowa) wydaje się, że powstała w okresie nieco póżniejszym niż zasadnicza część wsi. Obecnie południowa dzielnica Władysławowa rozciągająca się miedzy ulicami Gdańską, Starowiejską i brzegiem Zatoki a obejmująca swym zasięgiem tereny dawnej Wielkiej Wsi czyli też pierwotny Szotland. Od południa granicą obecnego Szotlandu jest teren zwartej zabudowy miasta. Nazwa wywodzi się z języka niemieckiego: Schottland - Szkocja. Nazwa ta, mimo że prawdopodobnie istniała już pod koniec XIX stulecia, przez literaturę turystyczną i ogólną pozostawała nie zauważana przez długie lata.

Przez Szotland (ulicą Bohaterów Kaszubskich) prowadzi pieszy szlak turystyczny Swarzewski.

Zwiń

Najbardziej na wschód wysunięta połać Gdańska położona na Wyspie Sobieszewskiej, nad Przekopem Wisły. Do miasta włączona w roku 1973, wcześniej wieś sołecka o charakterze rybacko-letniskowym w gminie Sobieszewo. Przełomowym zdarzeniem w dziejach Świbna było przeprowadzenie m.in. na jego obszarze wielkiej inwestycji inżynierskiej końca XIX, jaką była regulacja ujścia Wisły (tzw. Przekop Wisły). Przypuszcza się, iż pierwotna nazwa wsi brzmiała Siwno. Do 1945 r. posiadała miano niemieckie -Schiewenhorst. Tuż po II wojnie światowej stosowano nazwę Śpiewowo, którą w roku 1947 zmieniono na obecne Świbno.

W roku 1552 teren ten stanowiący gdańskie patrymonium określono jako opustoszałe nieużytki. W roku 1563 oddano go wraz sąsiednią Przegaliną w dzierżawę rajcy gdańskiemu Janowi Kramerowi. Natomiast w XVII wieku Świbno należało do także gdańskiej rodziny Brandesów (Brandeszów, Brandiszów). Wówczas (1614) nazwa została zapisana w postaci Schiefe Horst, co można tłumaczyć jako Skośny Gaj względnie Skośną Kępę. Jan Brandisz był także właścicielem sąsiedniej Przegaliny i w 1659 uzyskał od króla Jana Kazimierza potwierdzenie wszystkich przywilejów i immunitetów na obie posiadane wsie. W 1780 r. ówczesny właściciel Świbna Franciszek Gerhard von Tiedeman, sprzedał za 49 tys. guldenów dwór a także obie wsie: Świbno i Przegalinę Gabrielowi Joachimowi Weickhmannowi. W 1784 r. administratorem Mierzei i dóbr świbnieskich oraz przegalińskich był Jan Betzman, który dostał od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego prawo polowania na mierzei na zwierzynę i ptactwo.

W roku 1819 Świbno było niewielką wsią złożona z 19 domów, w których mieszkało 146 osób. Rozprzestrzenione one były przy trakcie pocztowym biegnącym równolegle do linii brzegowej (obecnie ul. Boguckiego). We wsi ponadto funkcjonowała karczma, kużnia, 2 piekarnie, także buda karczmarza. W drugiej połowie XIX wieku we wsi było 4 gburów i 13 zagrodników. Zajmowała ona obszar 951 mórg czyli 243 ha, z tego ziemi uprawnej było 224 ha. Po koniec XIX wieku (1885) domów było 25, dymów 61 a mieszkańców 281, głównie ewangelików. W II połowie XIX wieku istniała tu ekspozytura pocztowa. Tego rodzaju agenda funkcjonuje w Świbnie do dziś; obecnie jest to Urząd Pocztowy Gdańsk 41.

W tamtym czasie Świbno wzorem sąsiednich miejscowości nadmorskich zaczęło ponadto pełnić funkcję wypoczynkową. Nad morzem urządzono kąpielisko, istniał także obiekt plażowy (łazienki?).

Wspomniana na wstępie wielka inwestycja czyli wykonanie w latach 1891-1895 przekopu Wisły, wprowadziła wiele zmian w strukturze przestrzennej Świbna, jego funkcji i wielkości. Przede wszystkim powstała nowa część wsi tzw. kolonia świbnieńska ulokowana wzdłuż wału przekopu i rozciągająca się w kierunku południowym. Zaczęli się tu osiedlać rybacy z Górek i Sobieszewa licząc na obfitsze połowy. Powstał zresztą port rybacki, który wykorzystał istniejące niegdyś jeziorko.

Liczba ludności znacznie się powiększyła a potem dalej przyrastała. W 1905 było już 557 mieszkańców. Natomiast w roku 1923 mieszkały tu 574 osoby, a w 1929 - 620. W 1905 r. do Świbna doprowadzono od południa linię kolei wąskotorowej z Gdańska, która tu z lewego brzegu Wisły miała promem połączenie z prawym brzegiem Wisły i linią do Sztutowa. Kolej ta mająca na obszarze Świbna dwa przystanki: Świbno i Lewy Brzeg Wisły funkcjonowała także w latach powojennych (od 1948 r.) i została ostatecznie zlikwidowana w roku 1974. Przez Przekop Wisły istniały niegdyś trzy połączenia promowe; oprócz kolejowego jeszcze dwa pasażerskie. Drogowa przeprawa promowa na trasie Świbno - Mikoszewo istnieje tu do dzisiaj. W roku 1931 zarejestrowanych tu było 131 rybaków. Kilka lat póżniej wespół z sąsiadami z Mikoszewa powołali oni spółdzielnię rybacką. W roku 1920 miejscowi ewangelicy, należący do parafii w Sobieszewie pobudowali kaplicę, która po wojnie stała opuszczona i częściowo zniszczona. Póżniej (od 1946 r.) służyła katolikom, jako kaplica filialna parafii sobieszewskiej. Kaplica istnieje do dziś, ale zasadniczą funkcję sakralną pełni pobudowany w latach 1991-1994 parafialny kościół wojciechowy, któremu w roku 1997 został nadany tytuł Milenijnego Sanktuarium Chrzciciela Gdańska. Parafia pod wezwaniem św. Wojciecha w Świbnie została erygowana w roku 1981. Jednakże struktura kościelna była tworzona dużo wcześniej. W 1974 powstał ośrodek duszpasterski, a 1976 wikariat eksponowany.

Po drugiej wojnie światowej Świbno pozostawało nadal wsią rolniczo-rybacką, póżniej stopniowo stając się coraz bardziej letniskową. Rybacy, zrazu łowiący samodzielnie, potem zrzeszyli się w Rybackiej Spółdzielni Rybołówstwa Morskiego "Wyzwolenie", która obecnie użytkuje port.

W roku 1950 w Świbnie mieszkały 484 osoby, ale tylko 11 zajmowało się rolnictwem; domów było 88. Obecnie Świbno to w dużej mierze także miejscowość turystyczno-letniskowa; jest tu sporo obiektów o tym charakterze: ogólnodostępnych i indywidualnych. Z centrum miasta istnieje połączenie miejską komunikacją autobusową (linia 112).

W Świbnie przy przeprawie promowej kończy się zielony szlak turystyki pieszej Wyspy Sobieszewskiej z Sobieszewa. Tędy także przebiega niebieski szlak rowerowy Wincentego Pola prowadzący dookoła Wyspy.

Zwiń

Niewielki, liczący 19 km długośści ciek w powiecie starogardzkim, na Kociewiu Lasackim, na terenie gmin Lubichowo, Osieczna i Osiek. Wypływa z położonego na północny-zachód od Ocypla Jeziora Świętego i stąd zapewne nazwa potoku. Bywa ona niekiedy używana w postaci tylko Święta.

W języku niemieckim nazwę zapisywano jako Swientyfließ.

Święta Struga w swym dalszym biegu przepływa przez szereg jezior, którymi są: Ocypelek, Ocypel, Długie, Babskie i w końcu niewielki Cisinek. Nad Świętą Strugą położone są obecnie dwie miejscowośści: przysiółek Cisiny i wielodrożna, sołecka wieśś Kasparus. Niegdyśś w pobliżu Ocypla, 2 km na południowy wschód, znajdowała się nieistniejąca dzisiaj osada Połom, a 500 m na południe od niej młyn na strudze.

Święta Struga w Kasparusie uchodzi do Brzezianka, który z kolei 2 kilometry dalej kończy swój bieg we Wdzie.

Święta Struga, mimo że sama niewielka, przyjmuje dwa malutkie dopływy Firek i Bżdzirek. Jej dorzecze ma powierzchnię 88 km2. W większośści swego biegu ciek znajduje się na terenie lasów - Borów Tucholskich. Część z nich poniżej jezior: Świętego i Długiego są to lasy łęgowe, trudnodostępne ale specyficznie urokliwe. Na rzeczce spotkać można liczne rozlewiska spowodowane tamami bobrowymi. Bobry na tym terenie są od kwietnia 1979 r., kiedy przywieziono je tutaj i osadzono głównie w Brzezianku. Jedna z par osiedliła się w jeziorku Cisinek.

Święta Struga od jeziora Ocypel uznawana jest za szlak kajakowy. Liczy on około 15 km długości. Trasa uchodzi za łatwą i malowniczą ale jednocześnie mocno uciążliwą. Spadek cieku wynosi miejscami nawet 2 promile; średni, mimo odcinków z wodami stojącymi, stosunkowo duży bo około 1 promil.

Świętą Strugę będzie można spotkać na trasie dwóch szlaków pieszych Kociewia i Borów Tucholskich. Są to szlaki: niebieski im. Izydora Gulgowskiego - odcinek kaliski i czerwony Jezior Kociewskich - odcinek południowy .

Zwiń

Kulminacja Wzgórz Szymbarskich o wysokości 328,67 m n.p.m. będąca jednocześnie najwyższym naturalnym wzniesieniem na Nizinie Środkowoeuropejskiej. .

Partia szczytowa Wieżycy ukształtowana jest w postaci dwóch pagórków o zbliżonej wysokości przedzielonych niewielkim siodełkiem. To prawdopodobnie jest powodem, że wcześniej, gdzieś do lat 30-tych XX wieku była podawana inna (większa) wysokość Wieżycy (331,3 m n.p.m.). Po prostu wynikała ona ze stosowania innego punktu pomiaru wysokości (na innej kulminacji był założony punkt trygonometryczny). Obecnie jest to kulminacja południowa.

Wieżyca znajduje się w pobliżu wsi Szymbark na Pojezierzu Kaszubskim. W sąsiedztwie Wieżycy występują inne pagóry: Gęsia Góra, Góra Zamkowa i koło leśniczówki Piotrowo - Szwedzka Góra.

Pod względem morfogenetycznym Wieżyca i całe Wzgórza Szymbarskie są moreną czołową pomorskiego stadium zlodowacenia bałtyckiego.

Teren Wieżycy jest obecnie porośnięty lasem mieszanym, którego kompleks w kierunku równoleżnikowym sięga od Szymbarka po Rybaki a południkowym od linii kolejowej po Piotrowo.

Wierzchołek i przyległe zbocza Wieżycy objęte są ochroną rezerwatową. Znajduje się tutaj, utworzony w 1962 roku, rezerwat krajobrazowy pod nazwą "Szczyt Wieżycy" mający powierzchnię 26,47 ha. Rezerwat chroni dobrze zachowany fragment lasu bukowego. Występuje tu flora charakterystyczna dla zbiorowisk żyznej i kwaśnej buczyny niżowej z takimi okazami jak: czerniec gronowy, gajowiec żółty, groszek wiosenny i inne. Wśród nich jeden gatunek, grzeżnik leśny, jest ściśle chroniony.

Las ten niegdyś należał do zakonu kartuzów z pobliskich Kartuz, potem po sekularyzacji zakonu stał się pruskim lasem królewskim a w Polsce lasem państwowym, obecnie administrowanym przez Nadleśnictwo Kartuzy.

W 1869 roku dla potrzeb tworzonej w Prusach sieci osnowy geodezyjnej na Wieżycy postawiono po raz pierwszy wieżę triangulacyjną. Wieża ta stała się żródłem miana tej góry, którą wówczas nazwano Thurmberg, jak odnotowano m.in. na mapie Reymanna z II połowy XIX wieku, z wysokością 1020 stóp. Polskim odpowiednikiem tej niemieckiej nazwy była Wieżyca.

Wieżyca (Thurmberg) na mapie Reymanna z drugiej połowy XIX wieku.

Wieżyca już wówczas cieszyła się dużym zainteresowaniem turystycznym. W 1889 roku na Wieżycy obok istniejącej tu wysokiej drewnianej wieży triangulacyjnej stanęła murowana wieża widokowa. Była to prostopadłościenna trzykondygnacyjna budowla w kształcie baszty o wysokości ok. 15 m z platformą widokową na dachu. Podchodziło się do niej z pobliskiej karczmy, gdzie się pobierało klucze i uiszczało opłatę. Lokalni działacze Niemieckiego Związku Marchii Wschodniej wystąpili z pomysłem, by w miejscu istniejącej wieży ustawić nowy obiekt - pomnik upamiętniający Ottona Bismarcka. Wzorem wielu innych tego typu przedsięwzięć miałaby to być kolumna ogniowa czyli kamienna wieża wysoka na 24 m, zwieńczona misą do rozpalania ognia. Inicjatywę z przełomu wieków po zgromadzeniu funduszy, przygotowaniu projektu zaczęto realizować tuż przed pierwszą wojną światową. Rozebrano starą wieżę widokową, prawdopodobnie także wieżę triangulacyjną, ukształtowano teren, wylano fundamenty; wybuch wojny udaremnił dalsze prace.

W 1901 roku z Kartuz do Kościerzyny została poprowadzona kolej, której tory okrążały od północy i zachodu masyw Wieżycy. Na północ od szczytu w odległości 1,2 km zlokalizowano przystanek z dość skromnymi zabudowaniami stacyjnymi nazwany tak jak góra czyli wówczas Thurmberg. W Polsce jego nazwę zmieniono na Wieżyca. Podczas budowy \magistrali węglowej w latach 1926 - 33 w Wieżycy zbudowano nowy budynek stacyjny w stylistyce stosowanej dla całej tej linii. Obecnie jest on wyłączony z eksploatacji i niszczeje. Nieco póżniej niż pierwszą kolej, bo w latach 1903 - 1905, zbudowano szosę Kościerzyna - Egiertowo - Kartuzy przecinającą teren Wieżycy od południowego wschodu. Tuż przed wojną w 1937 roku po stronie wschodniej Wieżycy rozpoczęto budowę drogi z Wieżycy (od wcześniej wzmiankowanej szosy) do Ostrzyc, która została dokończona przez Niemców w czasie wojny. Do przymusowych robót wykorzystywano jeńców i Żydów więzionych w dwóch obozach pracy znajdujących się w Kolanie w dawnym ośrodku YMCA. Po modernizacji droga ta stała się końcowym odcinkiem budowanej w latach 1965 - 67 Drogi Kaszubskiej rozpoczynającej się w Garczu na skrzyżowaniu z drogą nr 211 (Kartuzy - Sierakowice).

Przez teren Wieżycy łącznie z jej punktem kulminacyjnym (szczytowym) przebiega czarny szlak turystyki pieszej Wzgórz Szymbarskich poprowadzony tu w roku 1955 jako szlak Raduński. Celem wędrówek zresztą Wieżyca była od bardzo dawna. Trasę z Kartuz przez Ostrzyce i Kolano polecano jeszcze przed powstaniem kolei z Kartuz do Kościerzyny. W okresie póżniejszym droga na szczyt od stacji w Wieżycy była nawet oznaczona kolorem białym.

W końcu XIX wieku, z chwilą kiedy zaczęto odbywać wycieczki na szczyt Wieżycy i znajdującą się tu wieżę, przy szosie z Żukowa do Kościerzyny powstała "Gospoda pod Wieżycą". Właścicielem tej karczmy był Niemiec Franz Ziesow. Miejsce to było póżniej nazywane Wilhelmshöhe, a cała zabudowa traktowana jako osada. W 1921 roku w Polsce międzywojennej nadano jej nazwę Wydmuchowo, ale w praktyce chyba ona nie przyjęła się, bowiem póżniej już nie występowała. W latach międzywojennych w zabudowaniach tych funkcjonował niewielki hotel "Wieżyca" na 30 osób. Po II wojnie światowej mieściło się tu nadleśnictwo Wieżyca, zlikwidowane w roku 1982 (zostało wówczas włączone jako obręb do Nadleśnictwa Kartuzy). Obiekt póżniej stał się siedzibą powstałego właśnie Kaszubskiego Uniwersytetu Ludowego, któremu służy do dziś.

Pod koniec okresu międzywojennego na Wieżycy dla potrzeb polskiej sieci triangulacyjnej została wybudowana wysoka drewniana wieża, która umożliwiała także podziwianie pięknych widoków. Stanęła ona na południowym wierzchołku góry.

W czasie wojny na Wieżycy została ustawiona przez Niemców stalowa wieża obserwacyjna póżniej jednakże wysadzona. Jej resztki długo jeszcze były widoczne na północnej kulminacji.

W roku 1941 w północnej części terenu Wieżycy zbudowano schronisko prawdopodobnie dla dzieci niemieckich kolejarzy. Był to nieduży drewniany obiekt, trzykondygnacyjny z użytkowym poddaszem, przykryty wysokim spadzistym dwupołaciowym dachem. Póżniej od 1944 roku funkcjonowało tam sanatorium - ośrodek wypoczynkowy dla lotników niemieckich. Istnieje jednak przypuszczenie, że faktycznie była to kwatera żołnierzy obsługujących potężną radiolatarnię "Berenhard" znajdującą się na pobliskiej Szwedzkiej Górze. Budynek sanatorium od umieszczonego na dziedzińcu hitlerowskiego orła został przez miejscową ludność nazwany gapą i tak zostało do dziś. Po wojnie było tu schronisko dla narciarzy i ośrodek kolonijny DOKP. W roku 1981 gdańscy kolejarze swój ośrodek znacząco rozbudowali. Powstał nowy duży dwukondygnacyjny rozczłonkowany budynek z tarasem, z którego roztaczał się widok na jeziora. Cały obiekt jako Dom Wczasowy póżniej Ośrodek Wypoczynkowy PKP Wieżyca funkcjonował do roku 2005. W roku 2007 częściowo spłonął mniejszy budynek czyli gapa. Obecnie cały ośrodek z budynkami do remontu wystawiony jest na sprzedaż.

Po drugiej wojnie światowej na Wieżycy stała drewniana wieża triangulacyjna, o wysokości około 35 m, sześciokątna w podstawie i złożona z 6 poziomów.

Wieża triangulacyjna na Wieżycy w latach 60-tych XX wieku na fotografii z publikacji Cz. Skonki - Okolice Wieżycy.

Oprócz tego, że służyła geodezji, pozwalała tym, którzy nie zastosowali się do zakazu wstępu, obserwować ponad wierzchołkami drzew daleką okolicę. W połowie lat 70-tych XX wieku na Wieżycy, na jej północnej kulminacji leśnicy ustawili drugą wieżę przeznaczoną dla celów przeciwpożarowych. Ta nowa wieża o charakterze przede wszystkim obserwacyjnym, na której w okresie letnim przebywał strażnik leśny, wyposażona była w telefon. Kilka lat póżniej pozostała już tylko ona jako symbol Wieżycy. Wkrótce i jej zabrakło, bowiem najprawdopodobniej w końcu roku 1988 pod naporem wiatru zwaliła się i ona. Tym samym Wieżyca została pozbawiona swego symbolu i jednocześnie obiektu uzasadniającego jej nazwę.

Już na początku lat 90-tych XX wieku mówiło się o konieczności ustawienia na Wieżycy wieży widokowej. Wreszcie w roku 1997 po czteroletnich staraniach wybudowano tu wysoką na prawie 35 m stalową konstrukcję mający trzy tarasy widokowe . Autorem projektu był inż. Bogumił Bierawski, a wykonawcą MOSTOSTAL i Przedsiębiorstwo Robót Budowlano-Montażowych s. c. w Gdańsku. Nazwano ją Kaszubską Wieżą Widokową. W roku następnym dodano jej imię Jana Pawła II By dostać się na górny taras widokowy należy pokonać 182 stopnie, ale też wcześniej uiścić opłatę.

W połowie 2006 roku obok wieży na miejscu dawnego triangułu ustawiono 14-metrowy drewniany prosty krzyż na stalowej podstawie. W przyszłości ma zastąpić go inny, wysoka na 45 m konstrukcja nawiązująca do papieskiego pastorału.

W okolicy Wieżycy przebiega ponadto żółty pieszy szlak Podwieżycki

Zwiń

Częściowo naturalne a częściowo sztuczne rozcięcie krawędzi Wysoczyzny Gdańskiej na terenie Lasów Oliwskich w Gdańsku między Oliwą a Wrzeszczem na wysokości Dworu IV na Polankach. Główna część doliny znajduje się na terenie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i jest w zasadzie dawnym wyrobiskiem, bowiem w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku na tyłach dworu funkcjonowała cegielnia. Jej właścicielem początkowo mógł być August Krompholz właściciel dworu, odnotowany także jako posiadacz cegielni. Później cegielnia należała do Carla Fryderyka Prochnowa, syna - Johanna Prochnowa, nowego nabywcy dworu IV (od 1868 r.).

Ponieważ jego brat, mistrz budowlany Johann Heinrich Hermann Prochnow był dużym przedsiębiorcą budowlanym, który budował wiele obiektów na terenie Gdańska, niewykluczone, że wiele z nich zostało wzniesionych z cegły z Polanek.

Po likwidacji cegielni tereny wyrobiska częściowo zalesiono, a częściowo pozostały śródleśną polanką. W mieszczącym się w głębi doliny budyneczku funkcjonowało leśnictwo Polanki, sprawujące z pewnością nadzór nad tutejszymi lasami, w dużej mierze prywatnymi.

Później, zapewne o tym budyneczku mówiło się jako o domku ogrodnika czy też leśnej kawiarence. Fundamenty budyneczku można odnaleźć.

Nazwa Doliny pojawiła się dość niedawno, gdzieś w latach 80-tych XX wieku i teraz figuruje jako oficjalna nazwa fizjograficzna. Jej nazwa najpewniej nawiązuje do zajęcy, które tutaj niegdyś bywały.

Zajęczą Doliną prowadzi zielony szlak turystyki pieszej Skarszewski.

Zwiń

Niewielka osada w północnej części Kociewia na lewym brzegu środkowej Wierzycy, w gminie Skarszewy, przynależna do parafii św. Michała Archanioła w Skarszewach. Administracyjnie stanowi część sołectwa Bączek, od którego jest położona w odległości niespełna 1,5 km. Niemiecka nazwa Fersenbruch póżniej Fersenbrück.

Pierwotnie była to własność joanitów, którzy otrzymali ją od księcia Grzymisława. Do zakonu należały tutejsze ziemie położone na wschód od Wierzycy (aż do drogi kupieckiej do Gdańska). Od 1370 roku władali nimi Krzyżacy. Po pokoju toruńskim były to dobra królewskie; znajdował się tu folwark jeden z największych w okolicy, ale początkowo chyba bez zabudowy, ale z lasem. Do lasu tego specjalne prawa (bannum) miał starosta skarszewski, stąd jego nazwa Zapowiedż/Zapowiednik, która póżniej przeszła na zabudowania. W 1765 roku Zapowiednik był w dzierżawie za 500 złotych pruskich, siedem lat póżniej dzierżawcą był Lutomski. Pod koniec XIX wieku mieszkało tutaj kilkadziesiąt osób: w 1880 - 24 katolików i 6 ewangelików, 5 lat póżniej nieco mniej 15 katolików i 5 ewangelików. W sumie były tu wtedy dwa domy – 4 dymy. Właścicielem wówczas był B. Zieliński, który sprzedał majątek Suttnerowi.

W okresie póżniejszym właścicielami Zapowiednika byli Modrowowie, w latach międzywojennych - Otto. Na początku XX wieku w Zapowiedniku został wybudowany dwór w stylu modernistyczno-klasycystycznym – znany jako Sowi Dwór. Po wojnie urządzano tu kolonie letnie, funkcjonował w nim także ośrodek wczasowy młodzieży GBBP w Gdańsku. Na początku lat 80-tych powstał tu ośrodek Monaru, który obecnie jest placówką Wojewódzkiego Centrum Leczenia Uzależnień. W listopadzie 2012 roku dwór częściowo spłonął, pensjonariusze zostali przeniesieni w inne miejsce a budynek najprawdopodobniej zostanie poddany odbudowie.

Na terenie Zapowiednika mieści się także leśnictwo Nadleśnictwa Starogard Gdański obręb Mestwinowo. Przez Zapowiednik prowadzą turystyczne szlaki: pieszy Rzeki Wierzycy i konny - odcinek 8 (Boroszewo - Krąg) głównej trasy Kociewia.

Zwiń

Śródleśna połać Gdyni należąca do Wielkiego Kacka. Niegdyś było to tylko leśne żródełko, zwane Kaiserquelle, co można przetłumaczyć np. jako cesarski zdrój. Miejsce to już na początku zeszłego stulecia było celem wędrówek, bowiem prowadziła doń znakowana turystyczna trasa z Sopotu zahaczająca też o Waldschwestern - Leśne Siostry. Po I wojnie światowej teren ten podobnie jak Wielki Kack znalazł się w granicach Polski.

Do zmian okolicy doszło wkrótce, bowiem tędy wytyczono trasę kolei, która miała połączyć Gdynię, budujący się port z siecią kolejową Polski mijając Wolne Miasto Gdańsk. Poprowadzona ona została w roku 1921 przez Wielki Kack i Osowę do Kokoszek. Właśnie historia, która wydarzyła się podczas budowy tej kolei, przyczyniła się do powstania obecnej nazwy tego zakątka, która w zasadzie, jak się okaże, winna brzmieć Żródło Maryi. W czasie prac ziemnych, prowadzonych w większości ręcznie, doszło do następującego wypadku. Przy umacnianiu zbocza nasypu rozpędzony wagonik wypełniony darnią wypadł z szyn i potoczył się na znajdujących się tu robotników. Szczęśliwie zdołali oni uskoczyć tak, że obyło się bez ofiar śmiertelnych. Rok póżniej w podzięce za ocalone, wg ich przekonania przez Matkę Bożą, życie została ustawiona na kamiennym cokole figurka Maryi Panny, stając się miejscem kultu religijnego.

Figurka Matki Bożej znajduje się w tym miejscu do dzisiaj, chociaż oczywiście nie ta sama. Także trasa kolei pobiegła w inny sposób, zmieniona przy budowie magistrali węglowej w 1930 roku. Dawnym torowiskiem biegnie dziś droga - ulica Żródło Marii.

Poprowadzenie Obwodnicy Trójmiasta w latach 70-tych zeszłego stulecia odcięło ten zakątek od reszty Gdyni. W tym czasie zbudowano tu także ujęcie wody zmieniając nieco oblicze tego miejsca. Tym niemniej Żródło Marii pozostało ciekawym zakątkiem coraz liczniej odwiedzanym ze względów religijnych i z racji swych walorów turystycznych. Tędy prowadzą dwa szlaki turystyki pieszej: Trójmiejski z Gdańska do Gdyni i Żródła Marii z Oliwy do Wielkiego Kacka oraz szlak rowerowy.

Zwiń