Batorowy Ostaniec jest to plejstoceńska wyspa czyli utwór czwartorzędowy niezasypany utworami póŸniejszym, aluwialnymi, znajdujący się na terenie Żuław Wiœlanych w rejonie Grabin-Zameczku (płd-wschód) na terenie gminy Suchy Dąb.

Wznosi się na wysokoœć 14,6 m n.p.m., a 11 m powyżej otaczającego go terenu. Zbudowany jest z gliny morenowej z materiałem głazowym. Batorowy Ostaniec jest najwyższym naturalnym miejscem Żuław Wiœlanych. Nazwę tej lokalnej kulminacji nadano w roku 2011. A powstała ona jako wynik konkursu dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych w gminie. Obecnie jest nazwą urzędową.

Batorowy Ostaniec znajduje się na trasie pieszego szlaku Motławskiego oznaczonego kolorem czerwonym (dojœcie 500 m) a także w pobliżu biegnącego przez Grabiny Zameczek czerwonego szlaku rowerowego Motławskiego przez Żuławy Gdańskie.

Zwiń

Niewielki ciek w województwie pomorskim na Zaborach w powiecie chojnickim. Tę samą nazwę noszą też dwa jeziora i osada. Rzeka Boryń liczy około 7 km długoœci i w większoœci płynie granicą gmin Lipnica i Konarzyny. Przepływa przez jeziora Ostrowite, Duży Boryń i Mały Boryń. Nad rzeką lub nad jeziorami kilka osad, wybudowań (Boryń, Klaklewo, Fajerk) i nieduża wieœ Parszczenica. W Parszczenicy, blisko ujœcia rzeki Boryń do jeziora o tej samej nazwie co wieœ,niegdyœ znajdował się młyn. Młyn także znajdował się w górnej częœci rzeki miedzy jeziorami Ostrowite i Wielki Boryń. Być może póŸniejszy, dlatego dla tej osady przymłyńskiej z leœniczówką używano nazwy Nowa Parszczenica. Młyn Parszczenica należący w XVII wieku do starostwa tucholskiego posiadał dwa koła. W dawnym młynie między jeziorami póŸniej mieœciło się leœnictwo Œluza, teraz przeniesione w inne miejsce. Pięcioipółkilometrowy odcinek rzeki Boryń stanowi szlak kajakowy będący odgałęzieniem szlaku rzeki Zbrzycy.

Rzekę Boryń przekracza w Parszczenicy szlak Rzeki Zbrzycy.

Zwiń

Krótki ciek w powiecie puckim (gmina Puck) odwadniający wschodnią częœć Kępy Puckiej i uchodzący do Zatoki Puckiej na północ od Rzucewa. Jego ujœcie znajduje się między 111 a 112 km wybrzeża. Potok ma swe Ÿródła na łąkach położonych na południe od Darżlubia. PóŸniej w obszarze jego zlewni znajdują się Brudzewo, Celbowo, Żelistrzewo i co oczywiste Błądzikowo, od którego pochodzi obecna nazwa potoku. W końcowym fragmencie ciek płynie doœć mocno wciętą w krawędŸ Kępy Puckiej Doliną Potoku Błądzikowskiego, która dzieli ją na odcinki osłoniński i pucki z partiami klifowymi. Długoœć Potoku Błądzikowskiego wynosi około 10 km.Powierzchnia jego zlewni -około 23,0 km2.

Potok Błądzikowski obecnie urzędowo jest okreœlany jako kanał Żelistrzewo, być może z uwagi na fakt, iż jego naturalny wijący się bieg na końcowym odcinku został zastąpiony uregulowanym korytem o charakterze kanału. Nazwa niegdyœ używana, niewykluczone że pierwotna, to Błądzik, także Błądzikowa, która posłużyła do nazwania wsi położonej najbliżej ujœcia. Potok bywał również nazywany Rzeczką względnie Błądzikowskim Strumieniem. Okreœla się go też zupełnie inaczej – jako: Dopływ spod Brudzewa.

Pierwsza, podstawowa nazwa nawiązuje do krętego biegu naturalnego strumienia. Wspaniale taką nazwę ( w odniesieniu do gdyńskiej Kaczej ) uzasadnił Żeromski: Kaczy Strumień po kamieniach z lasów spada, ażeby potem cichym błądzikiem zataczać się między wierzbami i niepostrzeżenie w żółtych piaskach przelewać swe leœne wody.

Potok Błądzikowski zalicza się do rzek nizinnych, jednakże jego spadek jest doœć znaczny i wynosi œrednio 14‰. Odcinek górny oraz œrodkowy ma szerokoœć ok. 1 m i głębokoœć 0,1 - 0,3 m a szerokoœć odcinka ujœciowego sięga 2,5 m.

Na ciekten można trafić wędrując turystycznym szlakiem pieszym Krawędzią Kępy Puckiej w końcowym fragmencie odcinka Skrajem Małego Morza.

Zwiń

Nazwa używana obecnie na okreœlenie przesmyku między północnym a południowym zbiornikiem Jezior Raduńskich.

Jednakże jeszcze do niedawna była to nazwa miejsca, odcinka szosy z Kartuz do Bytowa w rejonie miejscowoœci Przewóz, w którym głębokim wąwozem wykopu droga ta schodziła nad Jeziora Raduńskie i z którego otwierał się doœć raptownie (niczym poprzez otwarcie wrót) szeroki widok na jeziorną rynnę. Wydaje się, że miejsce to powstało podczas budowy tej drogi, mającej zastąpić istniejącą dotąd przeprawę koło wsi Przewóz (stąd jej nazwa). W związku z tym droga dalej pobiegła usypaną na rynnowym progu groblą, która przedzieliła Jezioro Raduńskie. Z czasem prawdopodobnie wobec zaniku widoku, który został przesłonięty przez rosnący po obu stronach drogi las, nazwa ta przeniosła się na przesmyk międzyjeziorny czyli dawną groblę drogi. Przez obecną Bramę Kaszubską czyli przesmykiem między Jeziorem Raduńskim Dolnym a Górnym prowadzi pieszy szlak Wzgórz Szymbarskich.

Zwiń

Nazwa Bukowino niewštpliwe pochodzi od lasku bukowego, inaczej buczyny, który może niegdyœ znajdował się w okolicy; porastał na przykład tę wspomnianš Bukowińskš Górkę, zadrzewionš zresztš i dzisiaj.

O Bukowinie wspomina się już w roku 1534 jako niewielkiej miejscowoœci leżšcej w parafii kackiej (póŸniej Wielki Kack) w dobrach biskupa włocławskiego i przynoszšcej dochody wielkoœci 6 groszy i 2 solidów (szelšgów). Można przypuszczać, że była to owczarnia, bo takš wymienia się póŸniej, ale także z zabudowaniami mieszkalnymi. W 1756 roku Bukowino należšce wówczas do parafii chwaszczyńskiej (w tym okresie koœciół kacki stał się jej filiš) zamieszkujš m. in. Bielscy. Kolejny zapis (w postaci Bukowyn) pojawia się w 1789 roku. Znajdowała się tu owczarnia, będšca wtedy już własnoœciš szlacheckš. Jak się wydaje była to częœć dóbr małokackich, bowiem w 1831 roku cały majštek małokacki składał się między innymi z 3 pustkowi, do których należało też Bukowino (Bukwin). Pod względem administracyjnym Bukowino podlegało wtedy Urzędowi Ziemskiemu w Oliwie a potem po 1818 r znalazło się na terenie powiatu wejherowskiego jako częœć jednego z obszarów dworskich (Mały Kack).

Od 1847 roku właœcicielem dóbr małokackich był Wilhelm von Brauchitsch, landrat gdańskiego powiatu. Można przypuszczać, że także Bukowino było w jego rękach, bowiem od 1865 r. folwark Bukowino od nazwiska właœcicieli przyjšł nazwę Brauchitschhof. Oprócz oczywistych zabudowań gospodarczych obejmował on wtedy (1871) jeden dom mieszkalny, zamieszkiwany przez 3 rodziny, łšcznie 16 osób. Liczba mieszkańców póŸniej zmniejszyła się; w roku 1885 było to 13 osób, w 1895 - 9, a 1905 - 7. W czasach polskich Bukowino dalej znajdowało się w powiecie wejherowskim, jako częœć obszaru dworskiego Mały Kack. Zamieszkiwało je podobnie jak już wczeœniej około 15 osób w jednym budynku. W roku 1934 obszar dworski Mały Kack a z nim Bukowino zostaje włšczone do Orłowa Morskiego, by rok póŸniej, stać się częœciš Gdyni jak cała ta gmina (Orłowo Morskie).

Mniej więcej w tym czasie na tutejszym terenie urzšdzono szybowisko, które funkcjonowało w latach 1936 - 39. Działo się to w ramach akcji propagowania szybownictwa - przedszkola dla kadr lotniczych, szczególnie na terenie powstajšcego młodego miasta. Po wojnie w latach 1946 - 49 także między innymi na okolicznym szybowisku prowadzono zajęcia w ramach Szkoły Szybowcowej. Po rozwišzaniu ZHP zlikwidowano gdyńskie szybowiska a wœród nich i to, a istniejšce budynki wykorzystano na œwiniarnię. PóŸniej nazwa Bukowino praktycznie już nie funkcjonowała zapewne dlatego, że miejsce to chyba przestało być zamieszkane. Co prawda spis miejscowoœci w Polsce w 1966 r. wykazuje Bukowino jako osadę na terenie Gdyni, ale na mapie z tego okresu (1965) w tym miejscu występuje jedynie chlewnia. Potocznie wœród sšsiednich mieszkańców nazywana była ona œwiniarniš i funkcjonalnie łšczono jš z dworem w Małym Kacku. Nawet istniała bezpoœrednia droga, która te obiekty łšczyła. Ale chlewnia, przynajmniej w okresie wczeœniejszym, działała raczej na potrzeby portu w ramach Zaopatrzenia Robotniczego. Obecnie teren Bukowina zajęty jest przez współczesnš zabudowę mieszkaniowš i usługowš. Od 1981 roku znajduje się tutaj cmentarz komunalny zajmujšcy powierzchnię 6 ha.

Dawne tutejsze szybowisko, znane bardziej jako bernadowskie, ma być teraz upamiętnione głazem z tablicš umieszczonym na skraju Bukowina (200 m na płd.-zachód od ulicy Spokojnej). Przez Bukowino przechodzi żółty szlak pieszy Kępy Redłowskiej. [link do strony tego szlaku]

Zwiń

Sporej wielkoœci (760 mieszkańców) i jedna z najstarszych w okolicy wieœ sołecka, obecnie w gminie Puck w powiecie puckim. Położona na Kępie Puckiej na wschodnim skraju Puszczy Darżlubskiej, stąd niekiedy nazywana wrotami puszczy. Od czasu powstania parafii w Mechowie należy do tej parafii. Nazwa niemiecka wsi: Darslub względnie Darschlub.

Równolegle do Darżlubie jest używana forma Darzlubie, jeszcze przed wojną też Darzlub i Darżlub. Nazwa pochodzi od zaginionego imienia Darżolub.

Wieœ jest wydłużoną owalnicą o jądrze ze stawkiem, przez które przechodzi droga do Pucka.

Pierwsze zachowane zapisy pochodzą z 1296 i 1300 r. Wieœ początkowo należy do rycerza Radzisława, potem jest własnoœcią Krzyżaków, w 1333 r. dostaje się cystersom oliwskim w zamian za Swornegacie. Po sekularyzacji w 1772 wieœ jest własnoœcią skarbu pruskiego a niespełna wiek póŸniej uwłaszczona. Jest tu wówczas 27 gburów i 33 ogrodników.

Od 1827 roku do 1973 roku Darżlubie jest siedzibą nadleœnictwa, najpierw królewskiego potem państwowego. Pamiątką po tym jest nazwa, Ferszteryja, częœci wsi, gdzie się wówczas znajdowały jego zabudowania. Lasy dawnego Nadleœnictwa Darżlubie stanowią obecnie obręb w Nadleœnictwie Wejherowo.

Na przestrzeni wieków wielkoœć wsi zmieniała się, choć nie za wiele. Pod koniec XIX wieku liczba ludnoœci wynosiła niespełna 600, a w1920 r. - 800 r, z w miarę niezmienną iloœcią zagród - ok. 100. Ostatnio dochodzą nowe domy w zachodniej częœci wsi na Pustkach. Z wielu starych budynków, jeszcze nie tak dawno w sporej liczbie, do dziœ zachowało się niewiele; ciekawsze są dwie stodoły. Warta uwagi jest ceglana kapliczka z połowy XIX w. z rzeŸbą œw. Rozalii.

We wsi znajduje się ładna i duża szkoła, mieszcząca także gimnazjum. Ponadto są tutaj dwa sklepy, remiza strażacka, leœniczówka - teraz poza wsią.

W 1880 roku przypadkowo odkryto tu grób skrzynkowy z okresu halsztackiego, kryjący pięć popielnic. Jedna z nich, która zachowała się, jest bardzo ciekawa, bo ozdobiona rysunkiem przedstawiającym czterokołowy wóz konny i jeŸdŸca. Przez wieœ prowadzi czarny szlak turystyki pieszej Grot Mechowskich z Pucka do Krokowej.

Zwiń

Wzniesienie o wysokoœci 205,7 m n.p.m. w południowo-zachodniej częœci Gdyni, na terenie Kolonii (także Kolonii Chwaszczyńskiej występującej również jako Kolonia Chwaszczyno) w dzielnicy Dąbrowa; najwyższa naturalna wyniosłoœć w mieœcie i w całym Trójmieœcie. Na terenie Gdyni znajduje się od 1973 roku włączone doń jako częœć Kolonii; wczeœniej w powiecie wejherowskim.

Jest to morenowy pagór będący najwyższą kulminacją Wzgórz Chwaszczyńskich ciągnących się w bezpoœrednim sąsiedztwie strefy krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej, a wchodzących w skład Pagórów i Wzniesień Łebnowsko-Kielnowskich. Nazwa niemiecka Dohnasberg.

Nazwa wzniesienia wzięła się od rodziny Dohnów, znanej na Pomorzu i w Prusach Wschodnich już od XV wieku a pochodzącej z Górnej Saksonii. Jej przedstawiciele pojawiają się przy różnych okazjach, zwłaszcza w czasie wojen. Przypuszcza się, iż nazwie dały asumpt jakieœ tego typu okolicznoœci zaistniałe w tym miejscu lub okolicy i mające związek z którymœ z Dohnów. W wyniku sekularyzacji dóbr biskupstwa włocławskiego (klucz kacki) teren ten będący częœcią leœnictwa Bernadowo (bowiem w drugiej połowie XVIII wieku go zalesiono) został skonfiskowany. Wiadomo, iż pod koniec XVIII wieku w otoczeniu góry Donas (wówczas Dohnasberg) istniała nieduża niesamodzielna miejscowoœć o tej samej nazwie. W roku 1801 na obszarze 60 włók została tu założona przez sprowadzonych Wirtemberczyków kolonia, która z czasem tę nazwę przejęła, najpierw jako Kolonia Dohnasberg póŸniej jako samo Dohnasberg; po odzyskaniu niepodległoœci - Kolonia.

Na północnym stoku góry niegdyœ znajdował się niewielki cmentarzyk, najprawdopodobniej ewangelicki, na którym jeszcze w czasie wojny chowano mieszkańców Kolonii. Jego œlady można odnaleŸć do dzisiaj.

Walor wysokoœci góry Donas był wykorzystywany wielokrotnie. W okresie międzywojennym stanowiła ona punkt triangulacyjny i stał tu trianguł. Góra już wtedy była odwiedzana w celach turystycznych z racji widoków na morze i Pojezierze Kaszubskie.

W czasie II wojny œwiatowej w rejonie góry Donas toczyły się walki zarówno w czasie obrony Gdyni we wrzeœniu 1939 r. i podczas jej wyzwalania w marcu 1945 r. 7 wrzeœnia 1939 podczas potyczki zginął tutaj podporucznik rezerwy Aleksander Brzoskowski z 2 MPS, który ma teraz swój grób na cmentarzu witomińskim. Krwawe boje toczyły się podczas wyzwalania Gdańska i Gdyni przez wojska radzieckie. Wzniesienie górując nad okolicą pełniło kluczową rolę w systemie obrony niemieckiej. Umocnione kilkoma liniami transzei, których œlady można odnaleŸć do dzisiaj, broniło się kilka dni uniemożliwiając dostanie się od tej strony do miasta.

Do końca lat 80-tych na wierzchołku góry stała wieża triangulacyjna. Natomiast od 2004 roku znajduje się tu wieża telekomunikacyjna telefonii komórkowej (PTK Centertel). Wieża posiada taras widokowy położony 26,5 m nad poziomem terenu udostępniony w sezonie turystycznym.

Przez górę prowadzi żółty szlak turystyki pieszej Trójmiejski. Dochodzi tu także wyznakowane dojœcie z gdyńskiej Dąbrowy.

Zwiń

Niewielka rzeczka (struga) w powiecie tczewskim długoœci 18,2 km na terenie gmin Subkowy (8,8 km), Pelplin i Tczew. Stanowi lewy dopływ końcowego odcinka Wisły (ujœcie w km 906,2 jej biegu). Urzędowo częœciej okreœlana jako Struga Subkowska.

Dawne zapisy Drebeck, niemiecka nazwa Drehbock ale też Trebock. Najstarsza wzmianka z 1275 roku w postaci Dribok. Lokalnie nazywana Kręcicą lub Krętnicą, choć wydaje się, że tę nazwę należy odnieœć do jego lewego, obecnie bezimiennego, dopływu dołączającego w rejonie Narków (dawny zapis Sdretnica).

Drybok wypływa z łąk znajdujących się na północny-zachód od Rudna położonych na wysokoœci 55 m npm. W górnym biegu odwadnia wąską erozyjną formę dolinną, w œrodkowym i dolnym płynie wąskim i podmokłym dnem rynny. Przepływa m.in. przez Subkowy, Knybawę i uchodzi do Wisły na południe od Tczewa. W zlewni rzeczki są głównie tereny rolnicze. Końcowy kilometr strugi wyznacza granicę miasta Tczewa.

Œredni spadek 2,7 ‰. Przeciętna szerokoœć 1,5 m.

W œredniowieczu i w czasach póŸniejszych w Subkowach był młyn biskupi. Z pewnoœcią był to młyn wodny na Dryboku. Być może na rzece był jeszcze inny młyn z osadą, bowiem w XIV wieku młyn klasztorny Drybok, póŸniej zaginiony, został przez opatów pelplińskich wymieniony z Krzyżakami na wieœ Czatkowy.

W Subkowach nad potokiem urządzono w 2004 roku terenową œcieżkę dydaktyczną „Nad Drybokiem” eksponującą walory tej miejscowoœci, głównie przyrodnicze i ekologiczne.

Drybok ma na swej trasie szlak Dolnej Wisły w swym odcinku tczewsko-subkowskim. Napotyka strugę u jej ujœcia do Wisły FOTO i dwukrotnie w Subkowach.

Zwiń

Osada leœna, choć położona w Lasach Sopockich między gdańską Osową a Sopotem, obecnie będąca częœcią Gdyni, a dokładniej wchodząca w skład jej dzielnicy administracyjnej Wielki Kack. Gołębiewo leżące niegdyœ na skrzyżowaniu dróg z Osowej i Wysokiej do Sopotu oraz z Oliwy (Droga Nadleœniczych) do Wielkiego Kacka wydaje się, że praktycznie od zawsze stanowiło wyłącznie zabudowania leœnictwa o tej nazwie. Leœnictwa obecnie wchodzącego w skład Nadleœnictwa Gdańsk (z siedzibą w Gdyni), którego historia jednakże może sięgać czasów œredniowiecznych. Od XIII lub nawet od XII wieku właœcicielem okolicznych lasów byli oliwscy cystersi, w których rękach pozostawały one do roku 1772 roku i sekularyzacji zakonu przez władze pruskie. PóŸniej, kiedy lasy pocysterskie wchodziły w skład pruskich Królewskich Lasów Sobowidzkich (Königliche Sobbowitzche Forst), Gołębiewo było leœnictwem należącym do rewiru w Oliwie. Stanowiły je jedne zabudowania z 6 mieszkańcami. Wówczas jego nazwę zapisywano jako Golombia względnie Golumbia lub też Golembie. Pierwotna nazwa, która mogła brzmieć Gołąb lub Gołębia, bez wątpienia pochodzi od nazwy ptaka lub kogoœ, kto takie ptasie miano posiadał. W tym drugim przypadku zabudowania mogły być jego własnoœcią lub z racji zamieszkania były od niego nazwane względnie z nim kojarzone.

Niemiecka nazwa: do 1865 roku – Golumbia, póŸniejsza Taubenwasser. Po 1919 roku Gołębiewo znalazło się w granicach Polski i wówczas tutejsze leœnictwo (Gołębia, póŸniej Gołąbiewo) wchodziło w skład Nadleœnictwa Państwowego Wysoka. Po II wojnie œwiatowej Gołębiewo (początkowo nadal zapisywane jako Gołębia i Gołąbiewo) znajdowało się w powiecie wejherowskim najpierw w gromadzie Osowa a potem w gminie Chwaszczyno (jako częœć Osowej). Z dniem 1.01.1973 r. włączono je do miasta Gdyni. W XVIII wieku od Gołębiewa do Sopotu poprowadzono drogę, którą nazwano Drogą Gołębiewską (Taubenwasserweg). Na obszarze miasta jest to dziœ ulica 23 Marca. Podobnie została nazwana dolina, którą schodzi ta droga (póŸniej ulica) do Sopotu (Dolina Gołębiewska).

W pobliżu Gołębiewa znajduje się kilka pomnikowych drzew i skupisk zieleni. Spoœród nich najbardziej jest znany dąb, którego nazwa Dewajtis Gołębiewa nawiązuje do położenia. Dąb teraz niestety jest oddzielony od leœnictwa Obwodnicą Trójmiasta. Najbliżej leœniczówki, bo praktycznie na jej tyłach, roœnie żywotnik olbrzymi. Inną ciekawostką znajdującą się blisko Gołębiewa jest Głaz Bąbelków, gdańskiego Klubu Turystów Pieszych, ustawiony w 2009 roku z okazji 50-lecia klubu.

Leœniczówka, położona wœród lasów ale stosunkowo blisko dużych skupisk ludzkich, była atrakcyjnym celem wędrówek już od dawna. W początkach XX wieku prowadziły tędy trasy turystyczne: czerwona z Sopotu do Osowej i okrężna z Oliwy też do Sopotu. Obecnie przez Gołębiewo przechodzi szlak turystyki pieszej Trójmiejski.

Zwiń

Lokalna kulminacja (99,4 m n.p.m.) w strefie krawędziowej wysoczyzny Gdańska na terenie Oliwy w Lasach Oliwskich położona na północ od Pachołka i będąca jakby jego naturalnym przedłużeniem, drugim nieco niższym "wierzchołkiem".

Cały okoliczny obszar w latach 1186 - 1772 był własnoœcią klasztoru oliwskiego, obecnie jest to teren lasów miejskich.

Góra Koœciuszki była wczeœniej nazywana Luisenberg względnie Luisenhőhe (Góra Luizy) z racji ustawionego tu pomnika na czeœć Luizy, małżonki Fryderyka Wilhelma III, króla Prus. Analogicznie okoliczny las okreœlano Gajem Luisy (Luisenhain).

Luiza wraz z mężem odwiedziła Oliwę 31 maja 1798 r. i była też na Pachołku, gdzie podziwiała widoki ze œwieżo ukończonej altany. Opat Karol von Hohenzollern upamiętnił ten fakt ustawiając na sąsiedniej kulminacji drewniany obelisk z cytatem z Goethego. Niecałe 100 lat póŸniej, w 1889 roku, z inicjatywy Stowarzyszenia Weteranów Wojennych w Sopocie na częœć królowej Luizy postawiono tu kamienny pomnik. Był to obelisk wykonany z granitowych bloków pochodzących z Meklemburgii zwieńczony pruskim orłem i opatrzony stosowną inskrypcją wraz z krótkim fragmentem poematu Johanna Wolfganga Goethego o treœci:

Die Stätte, die ein gut Mensch betrat,
Ist eingeweiht; nach hundert Jahren klingt
Sein Wort und seine That dem Enkel wieder.

Bezpoœrednio po II wojnie œwiatowej orła i tablicę z obelisku usunięto a od roku 1946 za sprawą uczniów V LO w Oliwie Góra Luizy stała się Górą Koœciuszki.

W 1975 roku pozostawiony na Górze Koœciuszki kamienny obelisk wykorzystano dla uczczenia zwycięskiej bitwę morskiej pod Oliwą w 1627 roku. Powstał pomnik z popiersiem króla Zygmunta III Wazy, tablicą z tekstem upamiętniającym o treœci "Zygmunt III Waza - twórca polskiej floty wojennej, która odniosła wielkie zwycięstwo nad flotą wojenną Szwecji w bitwie pod Oliwą 28-XI-1627 i kartuszem z herbem Polski z czasów Wazów.

Elementy te w póŸniejszych latach całkowicie zniszczone teraz są sukcesywnie odtwarzane. W roku 2014 obelisk pomnika poddano renowacji i ponownie zawieszono tablice.

Z Góry Koœciuszki spod pomnika roztacza się widok w kierunku wschodnim na Oliwę, Przymorze i Zatokę Gdańską.

Obok Góry Koœciuszki przebiegają dwa znakowane szlaki turystyki pieszej: niebieski Kartuski i zielony Skarszewski.

Zwiń

Góra Studencka to najwyższe wzniesienie (180 m npm) znajdujące się w granicach administracyjnych miasta Gdańska. Stanowi ona położoną najbardziej na wschód kulminację Wzgórz Chwaszczyńskich, ciągu moren czołowych rozciągających się w bezpoœrednim sąsiedztwie strefy krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej, a wchodzących w skład Pagórów i Wzniesień Łebnowsko-Kielnowskich. Bywa niekiedy nazywana Górą Osowską.

Z góry rozciąga się atrakcyjny widok w kierunku południowym i południowo-zachodnim na Osowę oraz jeziora: Wysockie i Osowskie , teraz mocno ograniczony od strony zachodniej poprzez wybudowanie w roku 2011 na punkcie kulminacyjnym góry obiektu o nieciekawej architekturze z przeznaczeniem na stację uzdatniania wody wraz ze zbiornikiem "Osowa".

Nazwa "góry" została zaproponowana przez Akademicki Klub Kadry GDAKK - PTTK i nawiązuje do œrodowiska, w którym działa klub.

Na Górę Studencką prowadzi krótka bocznica od szlaku ródła Marii.

Zwiń

Rozległa, zalesiona wydma z kulminacją o wysokoœci 22,2 m położona we wschodniej częœci Gdańska w rejonie oddzielenia się od Martwej Wisły - Wisły Œmiałej w Górkach Zachodnich. Najwyższa na odcinku Mierzei Wiœlanej znajdującym się pomiędzy Westerplatte a Wisłą Œmiałą.

Niemiecka nazwa Quell Berg, której polska nazwa jest kalką. Niewykluczone, iż kiedyœ nazywano ją po prostu Górka i dlatego istniejąca tu pierwotnie osada, dająca początek obecnym Górkom Wschodnim i Zachodnim, nazywała się także Górka.

Z górą, jej obecną nazwą i charakterystycznym sąsiedztwem (Wisła Œmiała rozdzielająca dwie miejscowoœci) związana jest legenda. Opowiada ona o pięknej córce rybaka, jej mężu królewiczu - synu króla mórz i zakochanym w niej młodym rybaku. Kiedy rybakówna zobaczyła na swoim zamku znajdującym się tutaj (na ródlanej Górze) młodego rybaka zrozumiała, że prawdziwą miłoœcią może ją obdarzyć tylko on. Padła w jego ramiona i wtedy rozgniewany król mórz spowodował, że zamek zapadł się a z tego miejsca wytrysnęło Ÿródło. Płynący z niego potok rozdzielił wieœ na dwie częœci, tę z której wywodziła się córka rybaka i tę zamieszkałą przez młodego rybaka.

Po roku 1840, gdy w wyniku przerwania wału wydmowego Wisła znalazła sobie w pobliżu nowe ujœcie (Przełom Wisły - Wisła Œmiała), miejsce to nabrało znaczenia strategicznego z uwagi na panowanie nad nowym układem dróg wodnych. W związku z tym teren ten był brany pod uwagę przy budowaniu systemu obronnego Gdańska i tutejszego odcinka wybrzeża. W sferze projektów pozostało samodzielne dzieło obronne w postaci dwukondygnacyjnego założenia z czterema wieżami artyleryjskimi (Werk nr 5) i budowli towarzyszących. Za to około 1915 roku powstał element stworzonej na tym odcinku wybrzeża Baterii Wydmowej. Był to schron artyleryjski, zwrócone w kierunku Wisły i jej dawnego ujœcia, stanowiący prawe, wysunięte stanowisko obserwacyjne.

Na Górze ródlanej znajdowała się niegdyœ (do lat 60 XX wieku) drewniana wieża triangulacyjna.

Wydma jest także terenem cennym ze względów przyrodniczych. M.in. ze względu na występowanie murawy napiaskowej planowane jest tu utworzenie użytku ekologicznego. Miejsce to posiada również pewne walory widokowe. Z niektórych miejsc góry, jest doœć daleki wgląd na okolicę, zwłaszcza na Wisłę Œmiałą.

Przez górę prowadzi czerwony szlak pieszy Fortyfikacji Nadmorskich.

Zwiń

Niewielka rzeka na południowym Kociewiu, głównie w gminach Smętowo Graniczne i Morzeszczyn, prawy dopływ Wierzycy o długoœci około 32 km (ewidencyjnie 29,1 km).

Jej Ÿródła znajdują się w frącowskich lasach niedaleko leœniczówki Stara Jania (dawniej Piecki), a ujœcie pod Brodami na pograniczu gminy Gniew. Œredni spadek 2%. Rzeka przepływa między innymi przez miejscowoœci Stara Jania, Koœcielna Jania, Lipia Góra, Królów Las.

Janka, zwana też Jonką, pierwotnie nosiła nazwę Jania, którą wywodzi się od staroeuropejskiego słowa jănă oznaczającego potok. Pierwsze zapisy pochodzą z XIII wieku, kiedy bieg jej końcowego odcinka wyznaczał granice dóbr opactwa cysterskiego w Pelplinie. Pierwotna nazwa rzeki została ponowiona na miejscowoœć Janię, nad nią się znajdującą, dzisiaj istniejącą jako Stara Jania oraz Koœcielna Jania.

Janka posiada kilka dopływów, znaczniejsze to Liszka i Struga Kierwałdzka oraz dwa w zasadzie bez nazwy bo okreœlane jako Janka Wschodnia i Janka Zachodnia.

Na Jankę można natrafić podczas wędrówek trasami trzech następujących szlaków pieszych Kociewia: Rzeki Wierzycy (w rejonie Brodów FOTO), Ziemi Tczewskiej (koło Lipiej Góry) i Jańskim (w Janiach: Koœcielnej i Starej).

Zwiń

Œródleœne œredniej wielkoœci (pow. 20,6 ha) jeziorko położone na północ od Wejherowa przy drodze do Krokowej czyli dawnym goœcińcu krokowskim, uważane za niezwykle atrakcyjne nie tylko przez turystów ale i wędkarzy. Owiane jest także wieloma legendami. Można przypuszczać, że nazwa jeziora nawiązuje do jego zasobnoœci w ryby. Jezioro zostało w pisanych dziejach dostrzeżone już bardzo dawno, bowiem pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1277. Jest ono wówczas własnoœcią klasztoru żarnowieckiego a przynależy do bliskiego Karlikowa. Czasami, lecz dużo póŸniej, bywało też nazywane Œwiecino względnie Œwiecińskie. Ta nazwa pochodzi od drugiej bliskiej wsi - Œwiecina, która znana jest w historii z bitwy z Krzyżakami stoczonej na jej polach w 1462 roku. Bitwa ta zresztą ma swoje prawdziwe lub tylko legendarne związki z Jeziorem Dobrym. Prawdopodobnie nad jeziorem miały swój obóz polskie wojska w przeddzień bitwy; odnaleziono tu œlady palenisk. Nazwa jeziora jakoby upamiętnia pomyœlny dla Polaków przebieg boju. A jego wody przez wieki kotłowały się w rocznicę bitwy, bowiem Krzyżacy, którzy uciekając potopili się w jeziorze, długo jeszcze nie zaznali spokoju. Niektóre legendy związane z jeziorem, które krążą wœród miejscowej ludnoœci, tłumaczą natomiast jego nazwę następująco. Jedna z nich mówi, że jezioro jest dobre, bo ochroniło uciekające dzieci przed żelaznym wilkiem; inna powiada iż zasługuje na miano dobrego, dlatego gdyż oddało zaginioną perłę, od której zależało zdrowie i szczęœcie księżniczki. Jezioro uchodziło za niezwykle głębokie; stąd z kolei legendy mówiące o jego połączeniu z Jeziorem Żarnowieckim. Faktycznie jednak jezioro należy zaliczyć raczej do płytkich.

Nad jeziorem niegdyœ był zakładowy oœrodek wypoczynkowy. Teraz jest ogólnodostępne miejsce wypoczynkowe z parkingiem. Krzyżują się tu dwa piesze znakowane szlaki turystyczne: zielony Puszczy Darżlubskiej z Wejherowa do Krokowej i czarny Grot Mechowskich też do Krokowej.

Zwiń

Niezbyt duża ale stara wieœ sołecka aktualnie w granicach administracyjnych gminy Krokowa (w powiecie puckim). Położona jest na Kępie Żarnowieckiej na skraju Puszczy Darżlubskiej. Od 1957 roku należy do parafii w Tyłowie, wczeœniej znajdowała się w parafii żarnowieckiej. Niemieckie wersje nazwy: Karlikau lub Karlekau, Karlseck (1942-1944).

Pierwsza wiarygodna wzmianka o wsi pochodzi z roku 1279. Jej nazwę zapisano wówczas jako Karlicow. Jak łatwo się domyœlić pochodzi od nazwy osobowej Karlik, która jednak na Pomorzu nie wiąże się z imieniem Karol lecz jest odpowiednikiem ogólnopolskiego Królik.

Wieœ jest ulicówką o doœć zwartej zabudowie, rozciągniętą wzdłuż niegdyœ głównej drogi (via publica) wiodącej z Gdańska do Żarnowca. Teraz leży trochę na uboczu, bo na wschód od szosy krokowskiej (Wejherowo- Krokowa), przy której znajduje się najbliższy przystanek PKS.

Od momentu nadania przez Mœciwoja II (1279) do czasu sekularyzacji (1772) wieœ była własnoœcią klasztoru w Żarnowcu, potem przeszła na własnoœć skarbu pruskiego. Uwłaszczenia dokonano w roku 1808. Karlikowo przez ostatnie wieki stopniowo się rozrastało. Liczba mieszkańców od niewielu ponad sto na początku XIX wieku doszła do przeszło 400 w końcu XX-tego.

Zawsze też było nieco większe i znaczniejsze niż pozostałe miejscowoœci w pobliskiej okolicy z racji choćby dogodniejszego położenia. We wsi przez długi czas istniała szkoła, począwszy od drugiej połowy XIX wieku do końca wieku XX. Przez lata funkcjonowała tu także karczma.

Z Karlikowem jest związana postać Alojzego Budzisza, uważanego przez niektórych za najwybitniejszego po Aleksandrze Majkowskim prozaika kaszubskiego. Mieszkał on tutaj zaraz po pierwszej wojnie œwiatowej i był sołtysem. Wieœ posiada swój własny koloryt; zachowało się tu sporo starej ceglanej i szkieletowej zabudowy, w tym kilka ciekawych i zabytkowych obiektów zwłaszcza w rejonie głównego skrzyżowania. Ponadto na wyróżnienie zasługuje krzyż przydrożny z figurą Chrystusa i nietypowa drewniana kapliczka nasłupowa w centrum wsi. We wsi znajdują się poczta, remiza strażacka, dwa sklepy. Przez wieœ przechodzi czarny szlak pieszy Grot Mechowskich z Pucka do Krokowej.

Zwiń

Niewielka wieœ sołecka nad Motławą ale i nad Czarną Łachą na Żuławach Gdańskich, u wschodnich granic Gdańska. Nisko położona, bo ledwie 1 - 2 m nad poziomem morza, i w sąsiedztwie przylegającej się od południa nieznacznej depresji. Administracyjnie znajduje się w gminie Pruszcz Gdański w powiecie gdańskim, wczeœniej była w gminie Miłocin, potem w gromadzie Wiœlina. Pierwotna przynależnoœć parafialna Krępca nie jest znana; w XIX w. wchodził w skład parafii Œw. Wojciecha a od 1982 roku jest w nowoutworzonej parafii pw. Niepokalanego Serca Maryi w Wiœlinie. Najwczeœniejszy zapis w postaci Crampitcz z 1338 roku. Nazwa wsi wywodzona jest od krępy, suchej wyniosłoœci sterczącej ponad moczarami, co wydaje się ze wszech miar uzasadnione, jeœli się zważy na opisane wczeœniej położenie wsi. W pewnym okresie była też używana nazwa Krępice. Niemiecka nazwa Krampitz. Legenda wiąże nazwę wsi z rybakiem o imieniu Krams zakochanym w pięknej dziewczynie, której to postać przybrał łabędŸ. Wg tego rozumowania nazwa Krams przekształciła się w obecną poprzez formę Krampts. W 1449 majątek Krępiec zostaje nabyty przez gdański głównomiejski szpital Œw. Ducha i należy doń do roku 1546, kiedy to na skutek połączenia szpitali gdańskich (œw. Ducha ze szpitalem œw. Elżbiety na Starym Mieœcie) przechodzi praktycznie w zarząd miasta Gdańska. PóŸniej zatem (XVII w.) wieœ należy praktycznie do szpitala œw. Elżbiety w Gdańsku. W XIX wieku wieœ liczy ok. 120 mieszkańców w większoœci ewangelików, ale są też katolicy i menonici. W okresie międzywojennym liczba ludnoœci nieco wzrasta (150) , ale w latach powojennych się zmniejsza do około 100 osób i nadal się odnotowuje tendencję spadkową (80). Z uwagi na podgdańskie położenie, malownicze usadowienie nad brzegiem Motławy oraz u ujœć Raduni i Czarnej Łachy niegdyœ bywała celem licznych wycieczek drogą wodną czy też zimowych po lodzie. Z dużą popularnoœcią miejscowoœci z pewnoœcią związane było funkcjonowanie tutaj karczmy Krams (Kramskrug). Karczmy zresztą istniały tu już dużo wczeœniej, bo od XV w. Teraz do Krępca docierają głównie wędkarze ale też turyœci piesi za sprawą szlaku czerwonego Motławskiego oraz rowerzyœci dzięki rowerowemu szlakowi Motławskiemu (przez Żuławy Gdańskie).

Zwiń

Znany od prawie 150 lat punkt widokowy w Kartuzach nad Jeziorem Karczemnym. Miejsce to ulokowane jest na południowej-zachodniej krawędzi zbocza rynny polodowcowej zwanej Rynną Kartuską, którą dziœ wypełniają kartuskie jeziora: wspomniane Karczemne, Klasztorne oraz niewielkie Mielenko. Punkt znajduje się na wysokoœci 226,9 m n.p.m czyli jest wyniesiony około 25 m ponad powierzchnię Jeziora Karczemnego. Z punktu widokowego roztacza się szeroki widok niemal na całe Kartuzy po częœci na tle toni jeziornej, począwszy od nieco przesłoniętego koœcioła pokartuskiego (obecnie kolegiaty) poprzez koœciół poewangelicki w "rynku" do bloków osiedla Wybickiego i sąsiednich.

Punkt swą nazwę wziął od asesora sądowego Karla Pernina, który przed laty z ustawionej na skraju lasu ławki podziwiał piękno Kartuz. Karl Pernin był potomkiem francuskiego oficera Wielkiej Armii i w Kartuzach jakiœ czas pełnił urząd sędziego. Potem przez trzy lata zwiedzał Kaszuby, by w roku 1886 wydać drukiem przewodnik po okolicznych osobiœcie poznanych terenach. I Pernin właœnie w swym opracowaniu po raz pierwszy wspomniał o tym miejscu widokowym.

Istniejące od 1886 roku Towarzystwo Upiększania Kartuz w roku 1911 ustawiło tu ławkę do odpoczynku.
Punkt w tamtych czasach czyli na przełomie wieków XIX i XX oraz nieco póŸniej był szczególnie popularnym miejscem w Kartuzach. Œwiadczą o tym liczne ryciny i pocztówki przedstawiające widoki, jakie stąd można było podziwiać.

Nawet powstały w okolicy tego miejsca przy dzisiejszej ulicy Chmieleńskiej pensjonat i restauracja nawiązywały swym mianem do tego punktu, bo nazwały się "Pod Ławką Asesora". W latach tuż powojennych Ławka Asesora została nieco zapomniana, choć nieco póŸniej była niekiedy wspominana w przewodnikach i niektórych opracowaniach turystyczno-krajoznawczych jako dawne miejsce odpoczynku kartuzian. Z czasem podjęto próby przywrócenia temu miejscu niegdysiejszej funkcji na nowo i doczekało się ono nawet ławeczki. Jednakże dopiero w ostatnich latach, zwłaszcza gdy w sąsiedztwie poprowadzono asfaltową drogę a przy niej urządzono parking a w samym punkcie zaczęto dodawać nowe elementy zagospodarowania, odzyskało ono swoją popularnoœć. Jako ukoronowanie tych działań w roku 2013 wzdłuż północno-zachodniego brzegu Jeziora Karczemnego poprowadzono Promenadę Asesora kończącą się schodami doprowadzającymi znad jeziora do Ławki Asesora, a w samym punkcie ustawiono tytułową kamienną ławkę ze spiżową figurą asesora.

Przez Ławkę Asesora aktualnie przechodzą dwa szlaki turystyki pieszej PTTK: niebieski Kartuski i czerwony Kaszubski.

Zwiń

Œródleœna, przygraniczna połać Gdyni rozciągnięta w dolinie Marszewskiej Strugi, stanowiąca częœć dzielnicy Pustki Cisowskie - Demptowo. Niegdyœ była to osada leœna, przed wojną w powiecie morskim, póŸniej w powiecie wejherowskim, po zmianach podziału administracyjnego w roku 1954 w gromadzie Wiczlino. Do Gdyni włączona w roku 1972 razem z Wiczlinem.

Pierwsze znane wzmianki pochodzą z XVII wieku; odnotowana została także na mapach z wieku XIX. Już w drugiej połowie XIX wieku istniało tu leœnictwo, wchodzące w skład królewskiego Nadleœnictwa w Chyloni. Przed I wojną œwiatową leœniczówka była położona w dolnej częœci osady, natomiast w górnej częœci znajdował się posterunek straży leœnej. Leœniczówka istnieje do dziœ i jest siedzibą Leœnictwa Cisowa.

W czasie II wojny œwiatowej w rejonie Marszewa zlokalizowane były niemieckie obiekty o charakterze militarnym. Mieœciło się tu centrum dowodzenia i koordynacji obroną przeciwlotniczą obszaru Gdyni. Zachowały się pozostałoœci schronów i innych obiektów. Nazwa pochodzi od nazwy osobowej Marsz, która się wywodzi od imienia Marcin. Niemiecka nazwa Marschau.

W Marszewie na terenie dawnego leœnego obiektu rekreacyjnego i izby przyrodniczej oraz terenach przyległych w latach 2010-2013 zbudowano Leœny Ogród Botaniczny, zajmujący w sumie prawie 50 ha. W sąsiedztwie marszewskiego ogrodu przechodzi szlak pieszy koloru czerwonego Wejherowski.

Zwiń

Malowniczo rozciągnięta w dolince wzdłuż dawnej "via" prowadzącej do Żarnowca i raczej nieduża wieœ sołecka a także parafialna w powiecie puckim w gminie Puck. Istniejąca od dawna (co najmniej od XIII w.), położona na Kępie Puckiej na polanie we wschodniej częœci Puszczy Darżlubskiej słynie z osobliwoœci zwanej grotami mechowskimi. Najstarsza wzmianka w postaci Mechov z 1300 roku. Nazwa najprawdopodobniej pochodzi od wyrazu mech, co wydaje się całkiem możliwe ze względu na położenie wsi. W pewnym okresie była też używana nazwa Stare Mechowo, dla odróżnienia od Nowego Mechowa póŸniejszego Leœniewa. Często, jeszcze w latach powojennych, nazwa wsi występowała także w postaci Mechowa.

Niemiecka nazwa wsi: Mechau lub też czasami Mechow. Wieœ otrzymał od księcia Mœciwoja II rycerz Radzisław (Radosław, Radysław) z pobliskiego Darżlubia, który potem w 1300 r. sprzedał ją cystersom oliwskim. Wieœ niegdyœ liczyła 60 łanów. Wspomina się o 28 łanach chłopskich, na których gospodarowało 18-20 gburów (kmieci). W rękach klasztoru wieœ pozostawała aż do jego sekularyzacji czyli do roku 1772. PóŸniej przez rząd pruski wydzierżawiana, między innymi rodzinie Hewelke - dzierżawcom także klucza starzyńskiego, w roku 1897 rozparcelowana. Ziemia dostała się w ręce czynszowników. Folwark a wraz z nim dwór w końcowym okresie pozostawał w rękach von Brunków. Po II wojnie œwiatowej była w nim spółdzielnia produkcyjna.

Na przestrzeni wieków liczba mieszkańców wsi zmieniała się choć w doœć niewielkim zakresie; oscylowała między 300 a 500. Pod koniec XIX wieku było ich nieco ponad 300, w tym większoœć katolików; póŸniej 410, teraz podobnie.

Położenie Mechowa - centralne na ziemi puckiej i wewnątrz kompleksu leœnego - miało wpływ ma jego dzieje i funkcje. Wieœ była miejscem posiedzeń sądu szlacheckiego, była i jest do dziœ związana z gospodarką leœną. Dawniej mieszkał tu leœnik, póŸniej była siedzibą nadleœnictwa, dziœ we wsi znajduje się leœnictwo. Przez wiele lat w Mechowie funkcjonowała szkoła (teraz jej filia), była także karczma. Koœciół we wsi istniał od bardzo dawna. Parafię erygowano już w XIII wieku. Pierwszy drewniany koœciołek budował jeszcze Radzisław, jednakże spalił się on w 1583 r. Obecny (trzeci na tym miejscu), konstrukcji szkieletowej, został postawiony w 1742 roku z fundacji opatów oliwskich.

Jest to œwiątynia o dwuczłonowej bryle składającej się nawy i prezbiterium oraz z wkomponowaną w to dzwonnicą. Posiada bogate wyposażenie wnętrza z okresu baroku i rokoka. Obok koœcioła cmentarzyk z mogiłą kaszubskiego pisarza Jana Drzeżdżona.

Groty mechowskie, a właœciwie jaskinia mechowska, utwór skalny z formami typu krasowego, niezwykła rzadkoœć w tej częœci Polski, już od wieku budzą zainteresowanie miejscowych i przyjezdnych. Jaskinia ta, odkryta przypadkowo w 1818 r., chroniona od 1912 roku, stanowi obecnie pomnik przyrody.

Przez wieœ przepływa nikły strumyk, mający swe Ÿródła pod Leœniewem a ujœcie w Płutnicy. Prawdopodobnie zwał się on Walewką a dziœ w końcowym odcinku stanowi Kanał Młyński. Niegdyœ (już w XIV w.) nad ciekiem tym w pobliżu wsi zlokalizowany był młyn odnotowany póŸniej jako osada Mechowski Młyn.

Z Mechowem a œciœlej z tutejszą jaskinią związana jest legenda, która mówi o tym, iż niegdyœ poprzez nią istniało podziemne połączenie rzekomo istniejącego tu klasztoru męskiego z siedzibą mniszek w Żarnowcu. Wieœ znajduje się na trasie czarnego szlaku turystyki pieszej Grot Mechowskich z Pucka do Krokowej.

Zwiń

Niewielkie rozcięcie krawędzi wysoczyzny gdańskiej na wysokoœci Wrzeszcza w istocie będące odgałęzieniem bocznym doliny potoku Strzyża. Nazwę swą zawdzięcza znajdującemu się niegdyœ u jej wylotu majątkowi Bärenwinkel, istniejącemu tu co najmniej od 1602 roku i drodze biegnącej jej dnem, której nazwa - Bärenweg też się od niego wywodziła. Nazwę swą zawdzięcza znajdującemu się niegdyœ u jej wylotu majątkowi Bärenwinkel, istniejącemu tu co najmniej od 1602 roku i drodze biegnącej jej dnem, której nazwa - Bärenweg też się od niego wywodziła. W 1950 roku to miejsce a także drogę - ulicę nazwano NiedŸwiednik, która to nazwa przeszła na tutejsze osiedle mieszkaniowe. Wzmiankowana droga, biegnąca od Szosy Brętowskiej w kierunku lasu i w głąb wysoczyzny prowadziła niegdyœ z Srebrnego Młyna do Złotej Karczmy. Początkowo bezpoœrednio po wojnie dla rozcięcia tego używano innego okreœlenia ale też nawiązującego do starej nazwy - Misia Dolinka. Na początku XX wieku ale też i póŸniej dla omawianej dolinki z Bärenweg, używano nazwy Katzengraben, co można przetłumaczyć jako Koci Rów. Nazwą tą okreœla się dzisiaj raczej œrodkową, węższą częœć doliny z ciekiem. W bliższej częœci NiedŸwiedziej Doliny niegdyœ funkcjonowała cegielnia, póŸniej w tym miejscu była strzelnica, po której pozostał wał kulochwytu. W tym miejscu znajdują się teraz tereny rekreacyjne i przyległa do nich zabudowa o charakterze jednorodzinnym. NiedŸwiedzia Dolina w swej górnej częœci składa się z dwóch wąskich i mocno wciętych odgałęzień. Na obszarze większego z nich w 2005 roku utworzono rezerwat przyrody Wąwóz Huzarów. W œrodkowej częœci doliny znajdują się dwa pomniki przyrody: nr 924 - sosna zwyczajna i nr 925 – buk pospolity, w górnej częœci, nieopodal rezerwatu – pomnik nr 923 – też sosna. NiedŸwiedzią Dolinę przecina zielony szlak pieszy Skarszewski.

Zwiń

Niewielka kolonia, niegdyœ głównie związana z pobliską latarnią morską (Stilo) a teraz także o charakterze turystycznym znajdująca się w sołectwie Sasino w gminie Choczewo w powiecie wejherowskim. Osetnik położony jest z dala od większych miejscowoœci niecałe 2 km od brzegu morskiego nad kanałem Chełst, na pograniczu pasa wydm Mierzei Kaszubskiej oraz łąk i bagien. Osetnik należy do parafii MB Korony Polskiej w Choczewie. Niemiecka nazwa miejscowoœci Stilokathen póŸniej Stilo, czyli tak jak latarni morskiej. W pierwszym okresie po wojnie używano nazwy Stylo. PóŸniej Komisja Ustalania Nazw Miejscowych nadała miejscowoœci nazwę Osetnik, która obowiązuje od 28 czerwca 1948 roku. Jak można przypuszczać utworzono ją od nazwy roœliny oset w nawiązaniu do porastającego wydmy mikołajka nadmorskiego. Natomiast pierwotna nazwa pochodziła najprawdopodobniej od nazwiska pierwszych mieszkańców Osetnika, którymi byli Stylowowie, póŸniej Stielowowie. Jednakże przekaz potoczny kojarzy ją z grecką wyspą Stilo.

Wzmiankowana latarnia morska Stilo znajduje się 700 m od miejscowoœci w kierunku morza ustawiona na wysokiej wydmie (45 m npm). W pobliżu Osetnika znajduje się też inna niewiele mniejsza wydma (obecnie 37 m n. p. m.), niegdyœ zwana Górą Żandarma i której wysokoœć wówczas wyliczano na 44 m n p. m. Nazwę tę legenda wyjaœnia historią o żandarmie, który w pogoni za złodziejaszkami (drewna?) ugrzązł wraz z koniem w piasku.

Początków Osetnika należy szukać w XVIII wieku, gdy w 1784 roku postawiono tu, na gruntach położonych daleko na wschód od Łeby ale należących do miasta, stąd w miejscu zwanym Lebaboor (Łebski Bór), zabudowania. Było to związane z koniecznoœcią sprawowania dozoru nad tymi terenami i porastającymi je nadmorskimi lasami. W domu osiadł tutaj Michał Stylow oraz Jakub Adrian. Potem mieszkały tu kolejne pokolenia rodziny, wówczas już, Stielow.

W XIX wieku gospodarstwo w Łebskim Borze, czy też raczej już w Stilo zamieszkiwał Ferdynand Bork, któremu powierzono nadzór nad znakiem żeglugowym umieszczonym w pobliżu na wydmie, nazywanym Stilo-Bake. Znak ten znajdował się w miejscu obecnej latarni.

Większoœć obecnych zabudowań Osetnika wzniesiono w latach 1905 - 1906 razem z latarnią dla jej potrzeb. Mieœciły się tu mieszkania latarników, maszynownia, magazyny etc. Budynek maszynowni został rozbudowany w roku 1926, gdy go także podwyższono. W okresie tym w Osetniku znajdował się również posterunek leœny, podtrzymując najpierwotniejszą funkcję miejscowoœci. Mimo tej rozbudowy była ona jednak nadal niewielka; zamieszkiwało ją kilkanaœcie, najwyżej kilkadziesiąt (okresowo) osób.

Po wojnie Osetnik był częœcią Łeby. PóŸniej wchodził w skład gminy Choczewo, ale w powiecie lęborskim. W powiecie wejherowskim znalazł się w wyniku zmian administracyjnych w 1999 roku. Przez Osetnik przebiega znakowany na czerwono szlak turystyki pieszej PTTK Nadmorski Bałtycki, będący częœcią międzynarodowego szlaku E9. Ponadto kończy się tu szlak rowerowy R 10.

Zwiń

Połać miasta Tczewa położona w jego północno-wschodniej częœci pomiędzy ulicami Czatkowską a Wisłą w sąsiedztwie terenów portowo-stoczniowych wykorzystana w przeważającej mierze na zabudowę jednorodzinną. Na terenie osiedla znajdują się szkoła podstawowa, przedszkole i koœciół.

Początki osiedla sięgają roku 1934, gdy na terenach dawnych ugorów i pastwisk, położonych między wiœlanymi wałami wydzielono ponad 200 działek dla bezrobotnych i bezdomnych mieszkańców Tczewa. Działki o powierzchni około 20 arów z przeznaczeniem także na przydomowe ogrody, tereny hodowli kóz i drobiu mające stanowić egzystencjalne oparcie dla biednych mieszkańców sprzedawano za przysłowiową złotówkę. Latem 1935 roku pojawiły się już pierwsze skromne zabudowania. Kolonia tych biedadomków, ziemianek i szałasów, jak wiele podobnych miejsc w Polsce, powstających w okresie wojny włosko-abisyńskiej (1935 - 36) zaczęła być okreœlana jako Abisynia poprzez skojarzenie z tym afrykańskim krajem utożsamianym z biedą i niedostatkiem. Nazwa ta bywa stosowana do dziœ.

Jednoczeœnie z uwagi na włączenie się w pomoc bezrobotnym w budowie domów Towarzystwa Ogródków Działkowych i Małych Domów Podmiejskich im. Stanisława Staszica osiedle zaczęto nazywać Działkami im. Staszica lub wprost Działkami Staszica. Okreœlenie to było stosowane w okresie powojennym jako oficjalna nazwa tej osady stanowiącej peryferyjną częœć Tczewa.

W roku 1939 na działkach Staszica stanęła kapliczka z figurą Matki Bożej Królowej Polski ufundowana przez mieszkańca Tczewa Ignacego Fortunę . Wykonawcą figury był Mikołaj Cichosz z Pelplina. Uroczyste jej poœwięcenie przy udziale przedstawicieli władz miasta i powiatu odbyło się w dniu 18 maja 1939 roku.

W okresie II wojny œwiatowej duża częœć zabudowy działek Staszica została zburzona. Kapliczkę usunięto. Po wojnie Działki Staszica traktowano jako osiedle robotnicze. Istniejących tu szeœć ulic otrzymało nazwy: Partyzantów, Pionierów, Spółdzielcza, Stoczniowców, Nizinna i Robotnicza. Dzięki Pawłowi Lejnowskiemu i mieszkańcom osiedla na swoje miejsce wróciła figura Matki Bożej. Przez długi czas osiedle pozbawione było jednak sieci wodnej i kanalizacji, wodę czerpano wprost z Wisły. Dopiero w latach 1954 - 55 przy dużym udziale mieszkańców wybudowano sieć wodociągową. W roku 1980 osiedle otrzymało sieć gazową rozbudowywaną w latach następnych. Stopniowo się ono zagęszczało i przekształcało w dzielnicę domków jednorodzinnych. W 1970 roku było tu około 330 domów z 1350 mieszkańcami. W latach osiemdziesiątych XX wieku na osiedlu wytyczono dalsze ulice.

Początki szkoły na osiedlu sięgają roku 1948, gdy 1 wrzeœnia otwarto tu 4 klasową szkołę podstawową, będącą filią szkoły podstawowej nr 2. Od następnego roku działała już szkoła 7-klasowa, nosząca numer 7, w 1967 zmieniona na oœmioklasową. W latach 1998 - 2001 wybudowano nowy budynek szkoły, dwa lata póŸniej powiększony o salę gimnastyczną.

W roku 1986 została tu utworzona parafia wydzielona z parafii Podwyższenia Krzyża Œwiętego, obejmująca także Czatkowy i Tczewskie Łąki. Nadano jej wezwanie Maksymiliana Kolbego. Budowę koœcioła autorstwa Sławomira Mufla rozpoczęto w 1994 roku . W roku 2000 w mury koœcioła wmurowano akt erekcyjny i kamień węgielny.

Obecnie na Osiedlu Staszica znajduje się około 460 domów jednorodzinnych i kilka powstałych na przełomie wieków XX i XXI niskich bloków komunalnych. Osiedle liczy łącznie ponad 2000 mieszkańców.
Przez teren osiedla od 2016 roku przechodzi czerwony szlak pieszy Motławski.

Zwiń

Pachołek to lokalna, leœna kulminacja strefy krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej znajdująca się na terytorium Gdańska Oliwy na obrzeżach Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego, nieopodal mocno zurbanizowanych terenów rozciągniętych wzdłuż ulic Spacerowej, Czyżewskiego, Starego Rynku Oliwskiego. Jest szczególnie zauważalna ze względu na swe położenie w bezpoœrednim sąsiedztwie dużego i mocno rozczłonkowanego rozcięcia krawędzi, jakim jest system dolinny Potoku Oliwskiego i jego dopływów, w odniesieniu do odcinka ujœciowego zwany niekiedy Doliną Oliwską i też z uwagi na swoiste ukształtowanie w postaci mocno eksponowanego wyraŸnego cypla. Pachołek ma wysokoœć 101,4 m n.p.m. ale jego wysokoœć względna w stosunku do pobliskiego, położonego od południa i od południowego wschodu dna doliny (i biegnącej tędy ulicy Spacerowej) wynosi aż około 65 m. Takie położenie Pachołka predestynuje go do wykorzystania do celów obserwacyjnych i widokowych, co zresztą miało i ma miejsce do dziœ.

Znamienne jest to, iż pobliże Pachołka na miejsce swej siedziby wybrali cystersi, którzy zostali tu sprowadzeni z Kołbacza. Nie dziwi więc, iż górujący nad otoczeniem punkt zakonnicy odnotowali w kronikach okreœlając go jako Mons Olivarum, co można by przetłumaczyć jako Góra Oliwska. Badacze doszukują się w tym wykorzystania miejscowej nazwy potoku (Oława, Olava dziœ Potok Oliwski) oraz nawiązania do jerozolimskiej Góry Oliwnej. Zresztą teren ten był własnoœcią opactwa od roku 1186 aż do sekularyzacji dóbr klasztornych w roku 1772, gdy przeszedł w ręce króla pruskiego. Potem w 1793 roku nabył go Karl von Hohenzollern, przedostatni opat oliwski. On to sprowadził tu ogrodnika Johanna Georga Saltzmanna, pochodzącego z rodziny znanych pruskich ogrodników. Saltzmann, twórca angielsko-chińskiej wersji ogrodu opackiego, włączył do niego tereny Pachołka. Założył tu park z alejkami, prowadzącymi między innymi do punktu kulminacyjnego, gdzie został wybudowany pawilon widokowy. Altana stała do roku 1880, gdy ją w stanie mocno nadwyrężonym rozebrano. Dwa lata póŸniej w tym miejscu z funduszy cesarskich wymurowano wieżę widokową w stylu neogotyckim. Miała ona około 30 m wysokoœci, a około 10 m ponad ziemią znajdowała się galeria widokowa. Obiekt ten, zwany niekiedy wieżą Karola, zdecydowanie górował nad otoczeniem i stanowił znaczący akcent w krajobrazie Oliwy stając się niemalże jednym z jej ówczesnych symboli. Wejœcie na wieżę było płatne, a pobyt na niej można było potwierdzić okolicznoœciową pieczęcią z nazwą.

Okazała murowana wieża istniała na Pachołku do 1945 roku, kiedy to 23 marca opuszczający Gdańsk Niemcy wysadzili ją w powietrze w obawie, że będzie służyć Rosjanom jako punkt obserwacyjny.

Po wojnie Pachołek nadal był znany i odwiedzany jako miejsce o dużych walorach widokowych. W latach 50. XX stulecia poprowadzono tędy jeden z pieszych szlaków turystycznych. Z czasem jednakże wzrastający las te zalety Pachołka coraz bardziej pomniejszał. Dopiero w 1975 roku zdecydowano o zbudowaniu tu stalowej kratowej wieży widokowej. Gdański Mostostal ustawił w miejscu kulminacji 15-metrową konstrukcję z platformą widokową . Poprowadzono ponadto od ulicy Spacerowej ciąg schodów terenowych. Po pewnym czasie jednak rosnące wokół wieży drzewa znów zaczęły zasłaniać widok, a elementy wieży ulegały zniszczeniu, więc jej przydatnoœć stała się wątpliwa i na jakiœ czas wieża została wyłączona z użytku. W 2009 roku wieżę odnowiono, a korony okolicznych drzew przycięto i od tego czasu znów można podziwiać jeden z najœwietniejszych widoków w Gdańsku, a może i okolicy. Natomiast w roku 2014 wyremontowano a właœciwie odbudowano w ramach projektu obywatelskiego schody terenowe prowadzące od ulicy Spacerowej.

Przez Pachołek przebiegają dwa znakowane szlaki turystyki pieszej Skarszewski z Sopotu (Kamienny Potok) do Skarszew i Kartuski też z Sopotu (Kamienny Potok) do Kartuz. Oba szlaki sprowadzają spod wieży widokowej do ulicy Spacerowej. Nowym znakowanym dojœciem koloru czarnego można się dostać z Pachołka do ulicy Czyżewskiego i dalej w rejon katedry. W okolicy Pachołka przebiega też kończąca się na ulicy Tatrzańskiej, oznaczona na niebiesko trasa rowerowa Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego.

Zwiń

Doœć spora, bo licząca 740 mieszkańców i stara wieœ sołecka aktualnie w gminie Puck w powiecie puckim. Położona na Kępie Puckiej w niewielkiej odległoœci na wschód od Pucka przy drodze z Redy do Krokowej. Od roku 2000 w nowej parafii puckiej - œw. Faustyny Kowalskiej. Wczeœniej w innej, wówczas jedynej, parafii w Pucku pw. œw. œw. apostołów Piotra i Pawła. Nazwa niemiecka wsi: Polzin ale wczeœniej też Poltzin. Wieœ jest owalnicą o zwartej zabudowie z jądrem wykształconym na drodze gdańskiej, ale także z rozwijającym się budownictwem na przecinającej wieœ w częœci północnej, obok dawnego majątku, szosie z Pucka do Wielkiej Piaœnicy. Nazwa wsi pochodzi od Połka (Pełka), właœciciela wsi. Pierwotnie jest to osada książęca, potem własnoœć Krzyżaków, którzy w roku 1395 nadają jej prawo chełmińskie. Ale pierwsza zachowana wzmianka o wsi jest nieco wczeœniejsza bo z roku 1378. W wiekach XVI -XVIII Połczyno należy do starostwa puckiego. W czasie wojen szwedzkich spalone. W XVII w wieku jeden ze starostów, Jan Zawadzki zakłada tu folwark.

Od 1772 roku Połczyno jest własnoœcią skarbu pruskiego. Oddawany w arendę folwark staje się w końcu dziedziczną dzierżawą rodu Hanemann. Wieœ przez te początkowe wieki liczy około 60 włók, pod koniec XIX wieku zajmuje całego obszaru włók ponad 115. Zamieszkuje ją wówczas 470 mieszkańców w 46 domach. W okresie międzywojennym XX wieku wieœ się zdecydowanie powiększa. Wówczas za sprawą parcelacji częœci majątku powstaje nowa częœć wsi, położone na zachód - Parcele, a liczba domów wzrosła z 39 do 61. Po II wojnie œwiatowej na terenie majątku funkcjonował PGR, specjalizujący się w nasiennictwie. Dwór mocno przebudowany i teraz już niezbyt efektowny istnieje do dziœ.

Ale cała wieœ prezentuje się całkiem okazale i dostatnio; sporo tu starych, solidnych domów, kilka ciekawych i wartych uwagi. Interesujące są zlokalizowane na owalnicy wsi dwie kapliczki przydrożne; jedna starsza na południu, druga z 1939 roku naprzeciwko szkoły.

Za zamożną wieœ uchodziła od dawna. Leży bowiem na urodzajnych glebach; już niegdyœ podczas wojen Połczyno musiało wystawiać pięciu zbrojnych. W Połczynie się urodził zmarły w 1991 roku, kaszubski pisarz, nauczyciel, animator ruchu kulturalnego - Józef Ceynowa, który od tej miejscowoœci przybrał swój pseudonim literacki: Połczyński Józk.

We wsi znajduje się duża szkoła, w której funkcjonuje schronisko PTSM. Szkoła zresztą była tu już dawniej, bo pod koniec XIX wieku. Ponadto są tutaj dwa sklepy, bar, remiza strażacka. Przez wieœ prowadzi czarny szlak turystyki pieszej Grot Mechowskich z Pucka do Krokowej.

Zwiń

Niewielki ciek zwany też Czapielską Strugą o długoœci prawie 20 km (ewidencyjnie 16,6 km) w gminach Przywidz i Kolbudy. Prawy dopływ Raduni. Ma swoje Ÿródła na wysoczyŸnie żukowsko-przywidzkiej w ciągu jeziorek znajdujących się około 2 km na południowy zachód od Klonowa Dolnego. Ujœcie do Raduni w Kolbudach. Po drodze przepływa przez jeziora [Klonowo], Głęboczko (Głębokie), Ząbrskie (Zamszcz). Najznaczniejszą wsią, przez która przepływa Reknica jest Czapielsk, niegdyœ Wielki, w dwóch częœciach szlacheckiej i królewskiej, położonych po przeciwnych stronach rzeki. W XVII i XVIII w. była to siedziba należącego do jezuitów klucza dóbr złożonego z kilku osad położonych w większoœci w dolinie Reknicy.

Reknica jest bystrym strumieniem, jej œredni spadek wynosi 0,6 %. Płynie głęboką doliną, miejscami przełomową, w sporej częœć przez tereny leœne. W dolnym biegu Reknicy pod Kolbudami utworzono w 1980 roku rezerwat przyrody „Jar Reknicy” mający na celu ochronę unikatowych stanowisk flory w przełomowym odcinku. Z racji swego górskiego charakteru i występujących tu ryb zaliczana jest do rzek krainy lipienia – pstrąga.

Nazwa potoku wywodzi się od rzeczownika rak i to zapewne w znaczeniu zwierzęcym. Ma to z pewnoœcią związek z faktem, że do dziœ wody Reknicy są wyjątkowo czyste i przejrzyste. Ten skorupiak (rak rzeczny) lubiący takie wody bez wątpienia tu występował; niewykluczone że i dziœ można na niego tu trafić.

Niegdyœ Reknica nazywana też była Bembernicą, a dla jej końcowego odcinka używano miana Ząbrzyca dawniej Ząbrzenica. Rzeka dawniej była wykorzystywana do celów przemysłowych. KuŸnice i młyny znajdowały się w Czapielsku i Kolbudach. Pod koniec XVI w. w rejonie ujœcia Reknicy do Raduni kuŸnicę założył dzierżawca tych terenów (od zakonu kartuzów) gdańszczanin Dietlof Thamme. PóŸniej w Kolbudach Górnych nieco powyżej tego miejsca znajdował się młyn wodny, pracujący jeszcze po wojnie; w końcowym okresie jako motorowy. Po młynie zachował się budynek i œlady po stawie.

Doliną Reknicy na odcinku od jez. Głęboczko do Czapelska biegnie znakowany szlak turystyki pieszej PTTK Wzgórz Szymbarskich.

Zwiń

Strzyża jest gdańskim potokiem, ostatnim dopływem Wisły. Ma swoje Ÿródła w okolicy Kokoszek. Przepływa przez Brętowo, następnie Wrzeszcz i za Nowymi Szkotami po ponad 5 kilometrowym biegu znajduje ujœcie do Martwej Wisły. Bywa też okreœlana jako Brętowski Potok i Bystrzec (Bystrzyca). Nazwa Strzyża jest bardzo stara, bowiem jej zapisy pojawiają się już w XII wieku. Wywodzi się ją od prasłowiańskiego strig*ja, które należy wiązać z praindoeuropejskim pierwiastkiem *streig oznaczającym „wstęgę, smugę”.

Niemiecka nazwa Striess Bach. Ten wartki ciek (spadek prawie 1%) przez długie lata służył swoją energią do poruszania urządzeń wielu zakładów. Do czasu szerokiego zastosowania maszyny parowej tereny wzdłuż Strzyży stanowiły obok rejonu Oliwskiego Potoku drugi poważny obszar koncentracji gdańskiego przemysłu. Już w 1186 roku cystersi oliwscy otrzymali od księcia Sambora I prawo zakładania młynów nad tym potokiem. Przed rokiem 1283, gdy uzyskali od księcia Œwiętopełka II całą rzekę od Ÿródeł aż do ujœcia, istniało już na niej ich kilka – będących własnoœcią mieszczan gdańskich. Pod koniec XIII wieku cystersi mogli dysponować 4–5 młynami nad Strzyżą. Wkrótce też nad potokiem był już cały szereg kuŸnic, młynów zbożowych, tartaków i podobnych zakładów przemysłowych, dzięki którym mogła egzystować, położona w dolnym biegu rzeczki, wzmiankowana po raz pierwszy w 1342 roku osada o tej samej nazwie. W górze potoku – powyżej osady Strzyża – znajdowały się kolejno z biegiem potoku młyny: Nowiec Górny i Dolny, Jaœkowy Młyn, Brętowski Młyn, Kamienny Młyn, Srebrzysko. Wokół młynów z czasem powstawały osady. Nowiec wymieniany także jako Nawcz, był wzmiankowany w roku 1342 i zajmował teren u zbiegu ulic Kiełpińskiej i Potokowej. Jaœkowy Młyn założony prawdopodobnie w XVI wieku znajdował się w rejonie ulicy Dolnych Młynów. W XVI wieku wody Strzyży poruszały ogółem 20 zakładów przemysłowych. PóŸniej osady położone w górze potoku połączono z nowo powstałą wsią Brętowo, wymienioną po raz pierwszy w 1625 roku, leżącą u z zbiegu ulic Potokowej i Ogrodowej (stąd na prawo). Całoœć weszła w skład Gdańska w 1933 roku.

Nad leœną częœcią potoku został utworzony w 2007 roku rezerwat przyrody pod nazwą „Dolina Strzyży”, mający na celu ochronę lasów łęgowych i grądowych ze stanowiskami roœlin chronionych i rzadkich.

Wzdłuż tej częœci Strzyży biegną trzy znakowane szlaki turystyki pieszej: Trójmiejski FOTO, Kartuski FOTO i Skarszewski FOTO, spotykając się na skrzyżowaniu w rejonie Matemblewa.

Zwiń

Dawniej rybacka, położona nad Zatoką Pucką wzdłuż obecnej ulicy Bohaterów Kaszubskich, częœć Wielkiej Wsi (jednej z miejscowoœci, która weszła w skład Władysławowa) wydaje się, że powstała w okresie nieco póŸniejszym niż zasadnicza częœć wsi. Obecnie południowa dzielnica Władysławowa rozciągająca się miedzy ulicami Gdańską, Starowiejską i brzegiem Zatoki a obejmująca swym zasięgiem tereny dawnej Wielkiej Wsi czyli też pierwotny Szotland. Od południa granicą obecnego Szotlandu jest teren zwartej zabudowy miasta. Nazwa wywodzi się z języka niemieckiego: Schottland - Szkocja. Nazwa ta, mimo że prawdopodobnie istniała już pod koniec XIX stulecia, przez literaturę turystyczną i ogólną pozostawała nie zauważana przez długie lata.

Przez Szotland (ulicą Bohaterów Kaszubskich) prowadzi pieszy szlak turystyczny Swarzewski.

Zwiń

Najbardziej na wschód wysunięta połać Gdańska położona na Wyspie Sobieszewskiej, nad Przekopem Wisły. Do miasta włączona w roku 1973, wczeœniej wieœ sołecka o charakterze rybacko-letniskowym w gminie Sobieszewo. Przełomowym zdarzeniem w dziejach Œwibna było przeprowadzenie m.in. na jego obszarze wielkiej inwestycji inżynierskiej końca XIX, jaką była regulacja ujœcia Wisły (tzw. Przekop Wisły). Przypuszcza się, iż pierwotna nazwa wsi brzmiała Siwno. Do 1945 r. posiadała miano niemieckie -Schiewenhorst. Tuż po II wojnie œwiatowej stosowano nazwę Œpiewowo, którą w roku 1947 zmieniono na obecne Œwibno.

W roku 1552 teren ten stanowiący gdańskie patrymonium okreœlono jako opustoszałe nieużytki. W roku 1563 oddano go wraz sąsiednią Przegaliną w dzierżawę rajcy gdańskiemu Janowi Kramerowi. Natomiast w XVII wieku Œwibno należało do także gdańskiej rodziny Brandesów (Brandeszów, Brandiszów). Wówczas (1614) nazwa została zapisana w postaci Schiefe Horst, co można tłumaczyć jako Skoœny Gaj względnie Skoœną Kępę. Jan Brandisz był także właœcicielem sąsiedniej Przegaliny i w 1659 uzyskał od króla Jana Kazimierza potwierdzenie wszystkich przywilejów i immunitetów na obie posiadane wsie. W 1780 r. ówczesny właœciciel Œwibna Franciszek Gerhard von Tiedeman, sprzedał za 49 tys. guldenów dwór a także obie wsie: Œwibno i Przegalinę Gabrielowi Joachimowi Weickhmannowi. W 1784 r. administratorem Mierzei i dóbr œwibnieskich oraz przegalińskich był Jan Betzman, który dostał od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego prawo polowania na mierzei na zwierzynę i ptactwo.

W roku 1819 Œwibno było niewielką wsią złożona z 19 domów, w których mieszkało 146 osób. Rozprzestrzenione one były przy trakcie pocztowym biegnącym równolegle do linii brzegowej (obecnie ul. Boguckiego). We wsi ponadto funkcjonowała karczma, kuŸnia, 2 piekarnie, także buda karczmarza. W drugiej połowie XIX wieku we wsi było 4 gburów i 13 zagrodników. Zajmowała ona obszar 951 mórg czyli 243 ha, z tego ziemi uprawnej było 224 ha. Po koniec XIX wieku (1885) domów było 25, dymów 61 a mieszkańców 281, głównie ewangelików. W II połowie XIX wieku istniała tu ekspozytura pocztowa. Tego rodzaju agenda funkcjonuje w Œwibnie do dziœ; obecnie jest to Urząd Pocztowy Gdańsk 41.

W tamtym czasie Œwibno wzorem sąsiednich miejscowoœci nadmorskich zaczęło ponadto pełnić funkcję wypoczynkową. Nad morzem urządzono kąpielisko, istniał także obiekt plażowy (łazienki?).

Wspomniana na wstępie wielka inwestycja czyli wykonanie w latach 1891-1895 przekopu Wisły, wprowadziła wiele zmian w strukturze przestrzennej Œwibna, jego funkcji i wielkoœci. Przede wszystkim powstała nowa częœć wsi tzw. kolonia œwibnieńska ulokowana wzdłuż wału przekopu i rozciągająca się w kierunku południowym. Zaczęli się tu osiedlać rybacy z Górek i Sobieszewa licząc na obfitsze połowy. Powstał zresztą port rybacki, który wykorzystał istniejące niegdyœ jeziorko.

Liczba ludnoœci znacznie się powiększyła a potem dalej przyrastała. W 1905 było już 557 mieszkańców. Natomiast w roku 1923 mieszkały tu 574 osoby, a w 1929 - 620. W 1905 r. do Œwibna doprowadzono od południa linię kolei wąskotorowej z Gdańska, która tu z lewego brzegu Wisły miała promem połączenie z prawym brzegiem Wisły i linią do Sztutowa. Kolej ta mająca na obszarze Œwibna dwa przystanki: Œwibno i Lewy Brzeg Wisły funkcjonowała także w latach powojennych (od 1948 r.) i została ostatecznie zlikwidowana w roku 1974. Przez Przekop Wisły istniały niegdyœ trzy połączenia promowe; oprócz kolejowego jeszcze dwa pasażerskie. Drogowa przeprawa promowa na trasie Œwibno - Mikoszewo istnieje tu do dzisiaj. W roku 1931 zarejestrowanych tu było 131 rybaków. Kilka lat póŸniej wespół z sąsiadami z Mikoszewa powołali oni spółdzielnię rybacką. W roku 1920 miejscowi ewangelicy, należący do parafii w Sobieszewie pobudowali kaplicę, która po wojnie stała opuszczona i częœciowo zniszczona. PóŸniej (od 1946 r.) służyła katolikom, jako kaplica filialna parafii sobieszewskiej. Kaplica istnieje do dziœ, ale zasadniczą funkcję sakralną pełni pobudowany w latach 1991-1994 parafialny koœciół wojciechowy, któremu w roku 1997 został nadany tytuł Milenijnego Sanktuarium Chrzciciela Gdańska. Parafia pod wezwaniem œw. Wojciecha w Œwibnie została erygowana w roku 1981. Jednakże struktura koœcielna była tworzona dużo wczeœniej. W 1974 powstał oœrodek duszpasterski, a 1976 wikariat eksponowany.

Po drugiej wojnie œwiatowej Œwibno pozostawało nadal wsią rolniczo-rybacką, póŸniej stopniowo stając się coraz bardziej letniskową. Rybacy, zrazu łowiący samodzielnie, potem zrzeszyli się w Rybackiej Spółdzielni Rybołówstwa Morskiego "Wyzwolenie", która obecnie użytkuje port.

W roku 1950 w Œwibnie mieszkały 484 osoby, ale tylko 11 zajmowało się rolnictwem; domów było 88. Obecnie Œwibno to w dużej mierze także miejscowoœć turystyczno-letniskowa; jest tu sporo obiektów o tym charakterze: ogólnodostępnych i indywidualnych. Z centrum miasta istnieje połączenie miejską komunikacją autobusową (linia 112).

W Œwibnie przy przeprawie promowej kończy się zielony szlak turystyki pieszej Wyspy Sobieszewskiej z Sobieszewa. Tędy także przebiega niebieski szlak rowerowy Wincentego Pola prowadzący dookoła Wyspy.

Zwiń

Niewielki, liczący 19 km długośœci ciek w powiecie starogardzkim, na Kociewiu Lasackim, na terenie gmin Lubichowo, Osieczna i Osiek. Wypływa z położonego na północny-zachód od Ocypla Jeziora ŒŚwiętego i stąd zapewne nazwa potoku. Bywa ona niekiedy używana w postaci tylko ŒŚwięta.

W języku niemieckim nazwę zapisywano jako Swientyfließ.

ŚŒwięta Struga w swym dalszym biegu przepływa przez szereg jezior, którymi są: Ocypelek, Ocypel, Długie, Babskie i w końcu niewielki Cisinek. Nad ŚŒwiętą Strugą położone są obecnie dwie miejscowoœści: przysiółek Cisiny i wielodrożna, sołecka wieśœ Kasparus. Niegdyœś w pobliżu Ocypla, 2 km na południowy wschód, znajdowała się nieistniejąca dzisiaj osada Połom, a 500 m na południe od niej młyn na strudze.

ŒŚwięta Struga w Kasparusie uchodzi do Brzezianka, który z kolei 2 kilometry dalej kończy swój bieg we Wdzie.

ŒŚwięta Struga, mimo że sama niewielka, przyjmuje dwa malutkie dopływy Firek i BŸdzirek. Jej dorzecze ma powierzchnię 88 km2. W większośœci swego biegu ciek znajduje się na terenie lasów - Borów Tucholskich. Cz궜ć z nich poniżej jezior: ŚŒwiętego i Długiego są to lasy łęgowe, trudnodostępne ale specyficznie urokliwe. Na rzeczce spotkać można liczne rozlewiska spowodowane tamami bobrowymi. Bobry na tym terenie są od kwietnia 1979 r., kiedy przywieziono je tutaj i osadzono głównie w Brzezianku. Jedna z par osiedliła się w jeziorku Cisinek.

ŒŚwięta Struga od jeziora Ocypel uznawana jest za szlak kajakowy. Liczy on około 15 km długoœci. Trasa uchodzi za łatwą i malowniczą ale jednoczeœnie mocno uciążliwą. Spadek cieku wynosi miejscami nawet 2‰; śœredni, mimo odcinków z wodami stojącymi, stosunkowo duży bo około 1 ‰.

ŒŚwiętą Strugę będzie można spotkać na trasie dwóch szlaków pieszych Kociewia i Borów Tucholskich. Są to szlaki: niebieski im. Izydora Gulgowskiego - odcinek kaliski i czerwony Jezior Kociewskich - odcinek południowy.

Zwiń

Kulminacja Wzgórz Szymbarskich o wysokoœci 328,67 m n.p.m. będąca jednoczeœnie najwyższym naturalnym wzniesieniem na Niżu Œrodkowoeuropejskim, czyli od Harzu po Ural .

Partia szczytowa Wieżycy ukształtowana jest w postaci dwóch pagórków o zbliżonej wysokoœci przedzielonych niewielkim siodełkiem. To prawdopodobnie jest powodem, że wczeœniej, gdzieœ do lat 30-tych XX wieku była podawana inna (większa) wysokoœć Wieżycy (331,3 m n.p.m.). Po prostu wynikała ona ze stosowania innego punktu pomiaru wysokoœci (na innej kulminacji był założony punkt trygonometryczny). Obecnie jest to kulminacja południowa.

Wieżyca znajduje się w pobliżu wsi Szymbark na Pojezierzu Kaszubskim. W sąsiedztwie Wieżycy występują inne pagóry: Gęsia Góra, Góra Zamkowa i koło leœniczówki Piotrowo - Szwedzka Góra.

Pod względem morfogenetycznym Wieżyca i całe Wzgórza Szymbarskie są moreną czołową pomorskiego stadium zlodowacenia bałtyckiego.

Teren Wieżycy jest obecnie poroœnięty lasem mieszanym, którego kompleks w kierunku równoleżnikowym sięga od Szymbarka po Rybaki a południkowym od linii kolejowej po Piotrowo.

Wierzchołek i przyległe zbocza Wieżycy objęte są ochroną rezerwatową. Znajduje się tutaj, utworzony w 1962 roku, rezerwat krajobrazowy pod nazwą "Szczyt Wieżycy" mający powierzchnię 26,47 ha. Rezerwat chroni dobrze zachowany fragment lasu bukowego. Występuje tu flora charakterystyczna dla zbiorowisk żyznej i kwaœnej buczyny niżowej z takimi okazami jak: czerniec gronowy, gajowiec żółty, groszek wiosenny i inne. Wœród nich jeden gatunek, grzeŸnik leœny, jest œciœle chroniony.

Las ten niegdyœ należał do zakonu kartuzów z pobliskich Kartuz, potem po sekularyzacji zakonu stał się pruskim lasem królewskim a w Polsce lasem państwowym, obecnie administrowanym przez Nadleœnictwo Kartuzy.

W 1869 roku dla potrzeb tworzonej w Prusach sieci osnowy geodezyjnej na Wieżycy postawiono po raz pierwszy wieżę triangulacyjną. Wieża ta stała się Ÿródłem miana tej góry, którą wówczas nazwano Thurmberg, jak odnotowano m.in. na mapie Reymanna z II połowy XIX wieku, z wysokoœcią 1020 stóp. Polskim odpowiednikiem tej niemieckiej nazwy była Wieżyca.

Wieżyca (Thurmberg) na mapie Reymanna z drugiej połowy XIX wieku.

Wieżyca już wówczas cieszyła się dużym zainteresowaniem turystycznym. W 1889 roku na Wieżycy obok istniejącej tu wysokiej drewnianej wieży triangulacyjnej stanęła murowana wieża widokowa. Była to prostopadłoœcienna trzykondygnacyjna budowla w kształcie baszty o wysokoœci ok. 15 m z platformą widokową na dachu. Podchodziło się do niej z pobliskiej karczmy, gdzie się pobierało klucze i uiszczało opłatę. Lokalni działacze Niemieckiego Związku Marchii Wschodniej wystąpili z pomysłem, by w miejscu istniejącej wieży ustawić nowy obiekt - pomnik upamiętniający Ottona Bismarcka. Wzorem wielu innych tego typu przedsięwzięć miałaby to być kolumna ogniowa czyli kamienna wieża wysoka na 24 m, zwieńczona misą do rozpalania ognia. Inicjatywę z przełomu wieków po zgromadzeniu funduszy, przygotowaniu projektu zaczęto realizować tuż przed pierwszą wojną œwiatową. Rozebrano starą wieżę widokową, prawdopodobnie także wieżę triangulacyjną, ukształtowano teren, wylano fundamenty; wybuch wojny udaremnił dalsze prace.

W 1901 roku z Kartuz do Koœcierzyny została poprowadzona kolej, której tory okrążały od północy i zachodu masyw Wieżycy. Na północ od szczytu w odległoœci 1,2 km zlokalizowano przystanek z doœć skromnymi zabudowaniami stacyjnymi nazwany tak jak góra czyli wówczas Thurmberg. W Polsce jego nazwę zmieniono na Wieżyca. Podczas budowy magistrali węglowej w latach 1926 - 33 w Wieżycy zbudowano nowy budynek stacyjny w stylistyce stosowanej dla całej tej linii. Obecnie jest on wyłączony z eksploatacji i niszczeje. Nieco póŸniej niż pierwszą kolej, bo w latach 1903 - 1905, zbudowano szosę Koœcierzyna - Egiertowo - Kartuzy przecinającą teren Wieżycy od południowego wschodu. Tuż przed wojną w 1937 roku po stronie wschodniej Wieżycy rozpoczęto budowę drogi z Wieżycy (od wczeœniej wzmiankowanej szosy) do Ostrzyc, która została dokończona przez Niemców w czasie wojny. Do przymusowych robót wykorzystywano jeńców i Żydów więzionych w dwóch obozach pracy znajdujących się w Kolanie w dawnym oœrodku YMCA. Po modernizacji droga ta stała się końcowym odcinkiem budowanej w latach 1965 - 67 Drogi Kaszubskiej rozpoczynającej się w Garczu na skrzyżowaniu z drogą nr 211 (Kartuzy - Sierakowice).

Przez teren Wieżycy łącznie z jej punktem kulminacyjnym (szczytowym) przebiega czarny szlak turystyki pieszej Wzgórz Szymbarskich poprowadzony tu w roku 1955 jako szlak Raduński. Celem wędrówek zresztą Wieżyca była od bardzo dawna. Trasę z Kartuz przez Ostrzyce i Kolano polecano jeszcze przed powstaniem kolei z Kartuz do Koœcierzyny. W okresie póŸniejszym droga na szczyt od stacji w Wieżycy była nawet oznaczona kolorem białym.

W końcu XIX wieku, z chwilą kiedy zaczęto odbywać wycieczki na szczyt Wieżycy i znajdującą się tu wieżę, przy szosie z Żukowa do Koœcierzyny powstała "Gospoda pod Wieżycą". Właœcicielem tej karczmy był Niemiec Franz Ziesow. Miejsce to było póŸniej nazywane Wilhelmshöhe, a cała zabudowa traktowana jako osada. W 1921 roku w Polsce międzywojennej nadano jej nazwę Wydmuchowo, ale w praktyce chyba ona nie przyjęła się, bowiem póŸniej już nie występowała. W latach międzywojennych w zabudowaniach tych funkcjonował niewielki hotel "Wieżyca" na 30 osób. Po II wojnie œwiatowej mieœciło się tu nadleœnictwo Wieżyca, zlikwidowane w roku 1982 (zostało wówczas włączone jako obręb do Nadleœnictwa Kartuzy). Obiekt póŸniej stał się siedzibą powstałego właœnie Kaszubskiego Uniwersytetu Ludowego, któremu służy do dziœ.

Pod koniec okresu międzywojennego na Wieżycy dla potrzeb polskiej sieci triangulacyjnej została wybudowana wysoka drewniana wieża, która umożliwiała także podziwianie pięknych widoków. Stanęła ona na południowym wierzchołku góry.

W czasie wojny na Wieżycy została ustawiona przez Niemców stalowa wieża obserwacyjna póŸniej jednakże wysadzona. Jej resztki długo jeszcze były widoczne na północnej kulminacji.

W roku 1941 w północnej częœci terenu Wieżycy zbudowano schronisko prawdopodobnie dla dzieci niemieckich kolejarzy. Był to nieduży drewniany obiekt, trzykondygnacyjny z użytkowym poddaszem, przykryty wysokim spadzistym dwupołaciowym dachem. PóŸniej od 1944 roku funkcjonowało tam sanatorium - oœrodek wypoczynkowy dla lotników niemieckich. Istnieje jednak przypuszczenie, że faktycznie była to kwatera żołnierzy obsługujących potężną radiolatarnię "Berenhard" znajdującą się na pobliskiej Szwedzkiej Górze. Budynek sanatorium od umieszczonego na dziedzińcu hitlerowskiego orła został przez miejscową ludnoœć nazwany gapą i tak zostało do dziœ. Po wojnie było tu schronisko dla narciarzy i oœrodek kolonijny DOKP. W roku 1981 gdańscy kolejarze swój oœrodek znacząco rozbudowali. Powstał nowy duży dwukondygnacyjny rozczłonkowany budynek z tarasem, z którego roztaczał się widok na jeziora. Cały obiekt jako Dom Wczasowy póŸniej Oœrodek Wypoczynkowy PKP Wieżyca funkcjonował do roku 2005. W roku 2007 częœciowo spłonął mniejszy budynek czyli gapa. Obecnie cały oœrodek z budynkami do remontu wystawiony jest na sprzedaż.

Po drugiej wojnie œwiatowej na Wieżycy stała drewniana wieża triangulacyjna, o wysokoœci około 35 m, szeœciokątna w podstawie i złożona z 6 poziomów.

Wieża triangulacyjna na Wieżycy w latach 60-tych XX wieku na fotografii z publikacji Cz. Skonki - Okolice Wieżycy.

Oprócz tego, że służyła geodezji, pozwalała tym, którzy nie zastosowali się do zakazu wstępu, obserwować ponad wierzchołkami drzew daleką okolicę. W połowie lat 70-tych XX wieku na Wieżycy, na jej północnej kulminacji leœnicy ustawili drugą wieżę przeznaczoną dla celów przeciwpożarowych. Ta nowa wieża o charakterze przede wszystkim obserwacyjnym, na której w okresie letnim przebywał strażnik leœny, wyposażona była w telefon. Kilka lat póŸniej pozostała już tylko ona jako symbol Wieżycy. Wkrótce i jej zabrakło, bowiem najprawdopodobniej w końcu roku 1988 pod naporem wiatru zwaliła się i ona. Tym samym Wieżyca została pozbawiona swego symbolu i jednoczeœnie obiektu uzasadniającego jej nazwę.

Już na początku lat 90-tych XX wieku mówiło się o koniecznoœci ustawienia na Wieżycy wieży widokowej. Wreszcie w roku 1997 po czteroletnich staraniach wybudowano tu wysoką na prawie 35 m stalową konstrukcję mający trzy tarasy widokowe . Autorem projektu był inż. Bogumił Bierawski, a wykonawcą MOSTOSTAL i Przedsiębiorstwo Robót Budowlano-Montażowych s. c. w Gdańsku. Nazwano ją Kaszubską Wieżą Widokową. W roku następnym dodano jej imię Jana Pawła II . By dostać się na górny taras widokowy należy pokonać 182 stopnie, ale też wczeœniej uiœcić opłatę.

W połowie 2006 roku obok wieży na miejscu dawnego triangułu ustawiono 14-metrowy drewniany prosty krzyż na stalowej podstawie. W przyszłoœci ma zastąpić go inny, wysoka na 45 m konstrukcja nawiązująca do papieskiego pastorału.

Z rejonu parkingu przy Wieżycy, który znajduje się na szosie do Szymbarka, wiedzie (początkowo tak jak szlak czarny) œcieżka przyrodnicza "Pod Wieżycą" , która po 3,2 km doprowadza w okolicę Centrum Edukacji i Promocji Regionu w Szymbarku.

Zwiń

Niewielka osada w północnej częœci Kociewia na lewym brzegu œrodkowej Wierzycy, w gminie Skarszewy, przynależna do parafii œw. Michała Archanioła w Skarszewach. Administracyjnie stanowi częœć sołectwa Bączek, od którego jest położona w odległoœci niespełna 1,5 km. Niemiecka nazwa Fersenbruch póŸniej Fersenbrück.

Pierwotnie była to własnoœć joanitów, którzy otrzymali ją od księcia Grzymisława. Do zakonu należały tutejsze ziemie położone na wschód od Wierzycy (aż do drogi kupieckiej do Gdańska). Od 1370 roku władali nimi Krzyżacy. Po pokoju toruńskim były to dobra królewskie; znajdował się tu folwark jeden z największych w okolicy, ale początkowo chyba bez zabudowy, ale z lasem. Do lasu tego specjalne prawa (bannum) miał starosta skarszewski, stąd jego nazwa ZapowiedŸ/Zapowiednik, która póŸniej przeszła na zabudowania. W 1765 roku Zapowiednik był w dzierżawie za 500 złotych pruskich, siedem lat póŸniej dzierżawcą był Lutomski. Pod koniec XIX wieku mieszkało tutaj kilkadziesiąt osób: w 1880 - 24 katolików i 6 ewangelików, 5 lat póŸniej nieco mniej 15 katolików i 5 ewangelików. W sumie były tu wtedy dwa domy – 4 dymy. Właœcicielem wówczas był B. Zieliński, który sprzedał majątek Suttnerowi.

W okresie póŸniejszym właœcicielami Zapowiednika byli Modrowowie, w latach międzywojennych - Otto. Na początku XX wieku w Zapowiedniku został wybudowany dwór w stylu modernistyczno-klasycystycznym – znany jako Sowi Dwór. Po wojnie urządzano tu kolonie letnie, funkcjonował w nim także oœrodek wczasowy młodzieży GBBP w Gdańsku. Na początku lat 80-tych powstał tu oœrodek Monaru, który obecnie jest placówką Wojewódzkiego Centrum Leczenia Uzależnień. W listopadzie 2012 roku dwór częœciowo spłonął, pensjonariusze zostali przeniesieni w inne miejsce a budynek najprawdopodobniej zostanie poddany odbudowie.

Na terenie Zapowiednika mieœci się także leœnictwo Nadleœnictwa Starogard Gdański obręb Mestwinowo. Przez Zapowiednik prowadzą turystyczne szlaki: pieszy Rzeki Wierzycy i konny - odcinek 8 (Boroszewo - Krąg) głównej trasy Kociewia.

Zwiń

Œródleœna połać Gdyni należąca do Wielkiego Kacka. Niegdyœ było to tylko leœne Ÿródełko, zwane Kaiserquelle, co można przetłumaczyć np. jako cesarski zdrój. Miejsce to już na początku zeszłego stulecia było celem wędrówek, bowiem prowadziła doń znakowana turystyczna trasa z Sopotu zahaczająca też o Waldschwestern - Leœne Siostry. Po I wojnie œwiatowej teren ten podobnie jak Wielki Kack znalazł się w granicach Polski.

Do zmian okolicy doszło wkrótce, bowiem tędy wytyczono trasę kolei, która miała połączyć Gdynię, budujący się port z siecią kolejową Polski omijając Wolne Miasto Gdańsk. Poprowadzona ona została w roku 1921 przez Wielki Kack i Osowę do Kokoszek. Właœnie historia, która wydarzyła się podczas budowy tej kolei, przyczyniła się do powstania obecnej nazwy tego zakątka, która w zasadzie, jak się okaże, winna brzmieć ródło Maryi. W czasie prac ziemnych, prowadzonych w większoœci ręcznie, doszło do następującego wypadku. Przy umacnianiu zbocza nasypu rozpędzony wagonik wypełniony darnią wypadł z szyn i potoczył się na znajdujących się tu robotników. Szczęœliwie zdołali oni uskoczyć tak, że obyło się bez ofiar œmiertelnych. Rok póŸniej w podzięce za ocalone, wg ich przekonania przez Matkę Bożą, życie została ustawiona na kamiennym cokole figurka Maryi Panny, stając się miejscem kultu religijnego.

Figurka Matki Bożej znajduje się w tym miejscu do dzisiaj, chociaż oczywiœcie nie ta sama. Także trasa kolei pobiegła w inny sposób, zmieniona przy budowie magistrali węglowej w 1930 roku. Dawnym torowiskiem biegnie dziœ droga - ulica ródło Marii.

Poprowadzenie Obwodnicy Trójmiasta w latach 70-tych zeszłego stulecia odcięło ten zakątek od reszty Gdyni. W tym czasie zbudowano tu także ujęcie wody zmieniając nieco oblicze tego miejsca. Tym niemniej ródło Marii pozostało ciekawym zakątkiem coraz liczniej odwiedzanym ze względów religijnych i z racji swych walorów turystycznych. Tędy prowadzą dwa szlaki turystyki pieszej: Trójmiejski z Gdańska do Gdynia i ródła Marii z Oliwy do Wielkiego Kacka oraz szlak rowerowy.

Zwiń