Regiony szlaków pieszych

	Region Gdański
	Region Malborsko-Kwidzyński
	Region Chojnicki
	Region Słupski

Popularne szlaki piesze

	Trójmiejski
	Fortyfikacji Nadmorskich
	Nadmorski Zatokowy
	Nadmorski Bałtycki
	Kaszubski
	Wyspy Sobieszewskiej
	Kartuski
	Wzgórz Szymbarskich

Trasy międzynar. i tematyczne

	Szlak międzynarodowy E9
	Pomorska Bursztynowa Trasa Piesza AMBER
	Szlaki dla osób o szczególnych potrzebach

Inne trasy piesze

	Sopockie Szlaki Spacerowe
	Ścieżki przyrodniczo-leśne

Inne szlaki

	szlaki rowerowe
	szlaki konne

O szlakach

	Statystyka szlakowa
	Waloryzacja szlaków
	Historia szlaków
	Plany rozwojowe szlaków
	Systemy znakowania
	Znakarze

Konkurs

	Bieżące edycje
	Prawidłowe odpowiedzi
	Laureaci i ranking
	Regulamin

Zobacz na szlakach

Szlak Fortyfikacji Nadmorskich

Szlak Fortyfikacji Nadmorskich Gdańsk-Stogi - Gdańsk Górki Zachodnie kolor czerwony długość 8,0 km

Krótki szlak w całości na terenie Gdańska, a dokładnie wśród nadmorskich lasów porastających odcinek Mierzei Wiślanej znajdujący się między Stogami a Wisłą Śmiałą. Jest to szlak oferujący oprócz kontaktu z tutejszym krajobrazem, przyrodą nadmorską, lasem wydmowym i plażą, poznanie kilku obiektów o charakterze militarnym, których sporo znajduje się na tych połaciach Gdańska. Specyficzne nadbrzeżne położenie tej części miasta, istotne ze względów strategicznych spowodowało, iż było ono w swych dziejach często  wykorzystywane do celów wojskowych.

Przykłady różnych obiektów fortyfikacyjnych, głównie związanych z artylerią, będą okraszać wędrówkę tym szlakiem niemal na całym przebiegu. Ale są też na trasie akcenty wodne, do któych można zaliczyć nie tylko bliskość morza (Zatoki Gdańskiej) i jego plaż oraz kąpielisk, ale widoki na jedno z ujść Wisły, powstałą w roku 1840 Wisłę Śmiałą, której zachodni brzeg wykorzystywany jest do lokalizacji ośrodków żeglarskich.

Szlak łatwo dostępny, doskonały do wędrówek i spacerów przez cały rok, także z uwagi na bliskość dzielnic mieszkaniowych i dogodne połączenia komunikacyjne. Szczególnie polecany (wraz z zachodnią ścieżką dojściową) turystom - miłośnikom militariów. Nadaje się także (z pominięciem Góry Żródlanej) dla turystyki rowerowej. Z uwagi na swój nadmorski przebieg stanowi odcinek międzynarodowego szlaku wybrzeża E9.

Przebieg i kilometraż

Opis przebiegu

Szlak zaczyna się w Gdańsku obok pętli tramwajowej (tramwaje linii nr 3 i 8) w dzielnicy Stogi przy ul. Nowotnej (km 0,0). Początkowo prowadzi wzdłuż linii tramwajowej (w kierunku plaży), ale tuż za łukiem ulicy na najbliższym przejściu dla pieszych wchodzi w ulicę Kruczą biegnącą w kierunku pobliskiego kościoła pod wezwaniem Świętej Rodziny. Po prawej stronie teren dawnego cmentarza ewangelickiego z granitową płytą upamiętniającą ten fakt . Na skrzyżowaniu z ulicą Rozłogi szlak skręca w prawo a następnie w lewo wiodąc wzdłuż ogrodzenia kościelnego. Za chwilę łukiem w prawo dochodzi do drogi (przedłużenia ulicy Sokolej) i podąża w kierunku lasu. Na rozwidleniu szlak odchodzi w lewo w stronę widocznego bezleśnego pasa. Przecina go i ponownie wśród drzew biegnie w kierunku północnym. Na najbliższym skrzyżowaniu udaje się w lewo, by po ok. 150 m skręcić w prawo w wąską ścieżkę prowadzącą na otwarty teren dawnych pól irygacyjnych. Skrajem lasu i tych pól  podąża na północ (w prawo) aż do widocznego z dala rozłożystego dębu. Tuż za nim skręca łagodnie łukiem w lewo małą ścieżką biegnącą wzdłuż piaszczystej skarpy. Dalej szlak ponownie zmierza w kierunku północnym niewielką ścieżką wiodącą w głąb lasu, który tu jest mocno zaznaczony śladami działalności nielegalnych zbieraczy bursztynu.  Wkrótce dociera do płotu ze stalowej siatki okalającego teren Portu Północnego i drogi biegnącej wzdłuż  niego (km 2,0). Skręca tu w prawo, natomiast odchodzący w lewo szlak dojściowy doprowadzić może do odległych o ok. 1,5 km umocnień Baterii Wydmowej z 1915 r. znajdujących się na północnym skraju dawnych pól irygacyjnych . W dalszym swym biegu szlak zmierza w kierunku południowo-wschodnim początkowo wzdłuż ogrodzenia a następnie skrajem młodego lasu sosnowego. Wkrótce za rozwidleniem w sosnowym zagajniku mija po lewej stronie betonowe stanowisko strzeleckie. Nieco dalej przecina szeroką na 5 m zaporę przeciwpancerną  z 1941 r. zbudowaną z  betonowych gwiazdobloków . Tuż za nią znajduje się schron dowodzenia lub jak chcą niektórzy głównego punktu kierowania ogniem Baterii Wydmowej z 1917 roku, za którym szlak skręca w lewo. i Teraz dochodzi do drogi prowadzącej wzdłuż terenów wydmowych, znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie morza. Tu udaje się w prawo, by za ruinami spalonego budynku skręcić znów w prawo. W ten sposób wychodzi na skwer znajdujący się przed kąpieliskiem w Stogach i przy pętli tramwajowej Stogi - plaża (km 3,0) Dalej szlak biegnie wzdłuż trawnika, równolegle do plaży, mijając schody prowadzące do głównego wejścia na plażę, przecinając jedno skrzyżowanie zaś na kolejnym skręcając w lewo. W ten sposób dochodzi do ulicy Wydmy, a potem po skręcie w prawo biegnie dalej wzdłuż terenów przyplażowych. Mija po drodze teren nieistniejącego już ośrodka kursowego PKP póżniej wykrzystywany przez Gdańską Szkołą Wyższą (z prawej) oraz schody prowadzące na plażę (po lewej). Za narożnikiem tego terenu ostro skręca w prawo, a po kolejnym skręcie (na najbliższym skrzyżowaniu leśnych dróg) w lewo i mijając szereg wydeptanych ścieżek doprowadza do schronu artyleryjskiego prawego bocznego stanowiska Baterii Wiejskiej z 1911 r. (km 3,8). Nieco dalej znajduje się drugi schron też prawego bocznego stanowiska ale Baterii Leśnej również z 1911 r., do którego znaki szlaku również przyprowadzają (km 4,0). Za obiektami fortyfikacyjnymi szlak piaszczystą ścieżką wychodzi na tzw. Krakowiecką Drogę prowadzącą przez las na plażę - wejście nr 23 (km 4,4). Przecina ją [wariant trasy] i dalej podąża w kierunku wschodnim drogą równoległą do plaży cały czas przez las, mijając po drodze wejście na plażę nr 22 (km 4,9) [koniec wariantu trasy], by po niespełna kilometrze na rozwidleniu podążyć w prawo, a po ok. 100 m w lewo. Za chwilę znów skręca w lewo, aby wejść na teren dawnego prawego punktu obserwacji dwubocznej baterii BAS 25 (Sianki) z 1954 r. (km 5,5). Oprócz samej żelbetowej wieży widoczny jest też schron dla obsługi. Dalej szlak podąża leśną drogą w kierunku wschodnim, wkrótce mija położone w niewielkim oddaleniu domki campingowe ośrodka Bursztynowy Las a potem szeroką drogą dochodzi do skrzyżowania (km 6,0). Droga prosto poprowadzona tędy ścieżka dojściowa zawiodą do ujścia Wisły Śmiałej oraz portów rybackiego i jachtowego Górki Zachodnie (Narodowe Centrum Żeglarstwa). Przy samym skrzyżowaniu po lewej stronie można zobaczyć ruiny stanowiska działka przeciwlotniczego z 1941 r. W lewo natomiast - dojście na plażę Gdańsk 21. Od tego miejsca szlak biegnie w kierunku południowym (skręt w prawo) drogą wyłożoną kostką betonową (ulica Stogi) mijając po lewej wielkie obszary trzciny i szuwarów (tzw. Wyspy Zielone), gdzie kiedyś znajdował się port rybacki. Część z nich została uznana za użytek ekologiczny pod nazwą "Zielone Wyspy". Nieco dalej szlak mija z prawej drogę poprzeczną (km 6,2), w głębi której znajduje się następny użytek ekologiczny. Są to "Karasiowe Jeziorka" chroniące kompleks zróżnicowanych zbiorowisk roślinnych: leśnych, wodnych, bagiennych i szuwarowych. Na łuku drogi szlak skręca w lewo, by ścieżką biegnącą skrajem trzcin dojść do terenów d. Jachtklubu Stoczni Gdańskiej. Niedaleko za bramą wjazdową szlak schodzi z drogi w prawo na tereny dawnego ośrodka campingowego Stoczni Gdańskiej (widoczne jedynie fundamenty domków) i wspina się na górującą nad rozlewiskami Wisły Górę Żródlaną o wysokości 22,2 m n. p. m.(km 7,9). Po drodze przechodzi obok prawego bocznego punktu kierowania ogniem Baterii Wydmowej z 1915 r.. Góra wraz z terenem przyległym jest użytkiem ekologicznym pod nazwą "Wydma w Górkach Zachodnich". Zejście z Góry - początkowo w kierunku wschodnim, potem na zboczu skręt w prawo w dół, by dotrzeć do przystanku autobusów miejskich w Górkach Zachodnich na końcu ul Łowickiej obok Stoczni Wisła. (km 8,0). Tutaj na pętli autobusowej kończy się szlak.

Szczegółowe mapy

Do pobrania ślady szlaku:GPX; KLM
Szczegółowa trasa szlaku na mapie turystycznej (mapa-turystyczna.pl)

Komunikaty i Informacje

• Komunikat nr 81 - o utrudnieniach na pieszym szlaku Fortyfikacji Nadmorskich w rejonie Stogów
• Komunikat nr 45 - o niedogodnościach na szlaku Fortyfikacji Nadmorskich
• Komunikat nr 18 - o dewastacji trasy szlaku Fortyfikacji Nadmorskich.
• informacja nr 229 - o kwietniowej wycieczce na szlaku pieszym Fortyfikacji Nadmorskich
• informacja nr 222 - o wycieczce na szlaku pieszym Fortyfikacji Nadmorskich
• informacja nr 207 - o szlaku Fortyfikacji Nadmorskich
• Informacja nr 116 - o wycieczce na szlaku Fortyfikacji Nadmorskich.
• Informacja nr 63 - o wycieczce na szlaku Fortyfikacji Nadmorskich.
• Informacja nr 53 - o wyposażeniu szlaku Fortyfikacji Nadmorskich w tablice krajoznawcze.
• Informacja nr 31 - o nowym szlaku na terenie Gdańska.

Komunikacja

Cały szlak jest w zasięgu gdańskiej komunikacji miejskiej. By dostać się na szlak, w zależności od miejsca na trasie, należy korzystać z tramwajów względnie z autobusów.

KM - komunikacja miejska

Do kilku miejsc na szlaku łatwo jest dojechać własnym samochodem tam korzystając z miejsc parkingowych lub nadających się do postoju (np. przy plaży w Stogach lub w rejonie przejścia na plażę na północ od Górek Zachodnich). W celu powrotu na miejsce parkowania można skorzystać z komunikacji miejskiej lub wracać szlakiem (plażą).

Odejścia i warianty trasy

z km 2,0 trasy szlaku

odejście do schronów Baterii Wydmowej z 1915 roku

• znakowaną ścieżką dojściową około 1,5 km
• na trasie także inne obiekty fortyfikacyjne

z km 4,4 trasy szlaku

odejście do Krakowca i przystanku autobusów miejskich na ulicy Kępnej (Steczka)

• znakowaną ścieżką dojsciową okolo 700 m

z km 6,0 trasy szlaku

odejście do plaży

• po wyjściu na ulicę Stogi przy przejściu na plażę nr 21
• drogą wydmową na północ około 350 m

z km 6,0 trasy szlaku

odejście do NCŻ i do ujścia Wisły Śmiałej

• znakowaną ścieżką dojściową około 700 m

z km 6,2 trasy szlaku

odejście do użytku ekologicznego Karasiowe Jeziorka

• ze skrzyżowania ulicy Stogi z leśną drogą poprzeczną
• drogą w kierunku zachodnim około 200 m
• na skraju użytku tablica informacyjna
• na terenie użytku specyficzne zbiorowiska roślinne, zarówno leśne, wodne, bagienne, jak i szuwarowe

z km 6,8 trasy szlaku

odejście do przystanku autobusów miejskich na ulicy Łowickiej (Łęczycka) i nad Martwą Wisłę

• z miejsca ( rozdroża ) , w którym szlak opuszcza ulicę Stogi
• do przystanku - dalej na południe przez las ulicą Stogi około 800 m
• nad Martwą Wisłę - jeszcze dalej na południe ulicą Łęczycką do Kutnowskiej około 600 m
• przy ulicy Łęczyckiej 6 niewielki drewniany domek z drugiej połowy XIX wieku o architekturze typowej dla tego okresu
• przy ulicy Kutnowskiej - ciąg niewielkich malowniczych domków w zieleni, widoki na Martwą Wisłę, po drugiej stronie w oddali widoczna rafineria;

z km 8,0 trasy szlaku

odejście nad Kanał Pleniewski (kanał Płonia).

• od pętli autobusowej na południe ulicą Przełom około 600m
• przy ulicy Przełom 1 ciekawy, drewniany budynek z 1891 roku zbudowany dla szefa Urzędu Budowy Maszyn,
• Kanał Pleniewski (Płonia) najwęższy odcinek Martwej Wisły, znajdujący się w pobliżu Wisły Śmiałej

Wariant trasy ( 1 km )

km szlaku 4,4 - km szlaku 4,9

zamiast nadmorskim lasem wydmowym - plażą, by zobaczyć morze

Na Drodze Krakowieckiej (km 4,4) skręt w lewo, by wejściem Gdańsk 23 dojść do plaży i choć krótko nacieszyć oko widokiem na morze a z daleka Port Północny oraz ujście Wisły Śmiałej. Plażą idzie się w prawo do następnego przejścia Gdańsk 22. Nim powrót na trasę szlaku w jego 4,9 km, łącznie po kilometrze.

Wycieczki na szlaku

Trasa szlaku Fortyfikacji Nadmorskich doskonale nadaje się na niezbyt długą jednodniową wycieczkę nawet z ewentualnym krótkim pobytem na plaży w rejonie Stogów lub Górek Zachodnich. Ale z braku większej ilości wolnego czasu można też spróbować przebyć szlak mniejszymi odcinkami i wykorzystując także bocznice szlaku. Jednakże z uwagi na istniejący układ drogowo-komunikacyjny możliwości takich nie jest nadmiernie wiele.

1. Cały szlak można zatem z powodzeniem przebyć podczas jednej dwu-trzygodzinnej wycieczki poruszając się zarówno od Stogów w kierunku Górek Zachodnich jak i odwrotnie. Oba krańcowe miejsca szlaku są dobrze dostępne w oparciu o komunikację miejską (tramwaj, autobus). Możliwy też jest dojazd własnym środkiem lokomocji, bo w miejscach węzłowych szlaku łatwo można znaleĹşć miejsce do pozostawienia pojazdu i wrócić do niego wykorzystując komunikacją publiczną.

2. Nie wyklucza to zwiedzania szlaku w jeszcze mniejszych partiach wykorzystując fakt, iż do samej plaży w Stogach dojeżdża tramwaj oraz że istnieje wiele dróg dojściowych nad morze. Właśnie posiłkując się dojazdem tramwajem do plaży w Stogach szlak można podzielić na dwa nierówne odcinki: zachodni długości 3,0 km (przy skorzystaniu ze szlaku dojściowego w obie strony będzie to jednak około 6 km) i dłuższy wschodni - 5,0 km. Ten drugi można przedłużyć jeszcze o 1,5 km wędrując od zakrętu ulicy Stogi dalej na wschód do Martwej Wisły i jej ujścia (znakowana ścieżka dojściowa) a potem wracając do szlaku plażą i przez wydmy (wejście nr 21).

3. Inna możliwością jest dojście szlakiem od początku w Stogach do Drogi Krakowieckiej (4,4 km) i nią do przystanku autobusowego w Krakowcu przy ulicy Kępnej (Steczka)- razem ok. 6 km. Druga partia szlaku także z wykorzystaniem tej Drogi (Krakowieckiej) i tego samego przystanku miałaby wówczas ok. 5 km. Oczywiście jest tu też możliwe poszerzenie tej wędrówki o odwiedziny ujścia Martwej Wisły, jak poprzednio, co w całości dałoby 6 km.

Fotogaleria

Historia szlaku

Za pomysłodawcę a nawet "ojca" szlaku trzeba uznać Rafała J. Krause, przewodniczącego Pomorskiej Komisji Opieki nad Zabytkami PTTK w Gdańsku, przewodnika turystycznego, znawcę historii fortyfikacji i popularyzatora dziejów regionu. On to bowiem już w połowie lat 90-tych rozpoczął propagowanie (artykuły prasowe, wycieczki) a póĹşniej samoistne, trochę nieformalne znakowanie trasy prowadzącej szlakiem różnych historycznych umocnień i dzieł obronnych położonych między Wisłą Śmiałą a Martwą Wisłą. Ostatecznie koncepcję takiego kompleksowego szlaku ujętego w formalne ramy udało się przygotować jednak tylko na odcinku od Stogów do Górek Zachodnich ze względu na poszerzanie się terenów portu północnego w kierunku południowym i przeznaczenie terenów dawnych pól irygacyjnych dla potrzeb portu. Szlak na tej ograniczonej trasie wraz z bocznicą ( ścieżką dojściową ) podprowadzającą do kilku obiektów w części zachodniej został wyznakowany oraz wyposażony w tablice i drogowskazy w roku 2008. W roku 2011 na szlaku dodatkowo zostało ustawionych 5 tablic krajoznawczych  opisujących obiekty fortyfikacyjne znajdujące  się na jego trasie,obecnie niestety są one częściowo zniszczone. W roku 2017 został wydany drukiem w języku polskim i w języku angielskim folder pod tytułem "Do gdańskich fortyfikacji między Stogami a Wisłą Śmiałą" propagujący wycieczki tym szlakiem.W roku 2021 na początku szlaku przy pętli tramwajowej na Stogach, a w roku 2022 przy plaży na Stogach w istniejących w tych miejscach tablicach wymieniono zniszczone plansze na nowe o poszerzonej treści. W roku 2022 poprowadzono krótką ścieżkę dojściową od zakrętu szlaku przy dojściu na plażę 21 w Górkach Zachodnich do ujścia Wisły Śmiałej.

Informacje techniczne

Wydawnictwa

Opracowany w 2016 roku ilustrowany folder-ulotka pod tytułem "DO GDAŃSKICH FORTYFIKACJI MIĘDZY STOGAMI A WISŁĄ ŚMIAŁĄ" prezentujący szlak Fortyfikacji Nadmorskich , jego najważniejsze walory i ciekawostki w ramach WYCIECZEK SZLAKAMI PIESZYMI MIASTA GDAŃSKA. Seria ta jest kontynuacją wydawanej wcześniej, zatytułowanej WYCIECZKI SZLAKAMI PIESZYMI REGIONU GDAŃSKIEGO.

W treści foldera informacje krajoznawcze, turystyczne, zdjęcia oraz mapa terenu szlaku i okolic.

W celu pobrania pliku pdf z folderem należy kliknąć na widok jego strony tytułowej.

Wszelkie prawa zastrzezone © 2024 PTTK - Znakowane Szlaki Turystyczne Województwa Pomorskiego

Realizacja: 4mpproject.pl